SPEC RSA-M99 geïntegreerde versterker

SPEC Corporation

Het Japanse SPEC is als fabrikant ruim 10 jaar geleden gestart door een groepje enthousiaste audioliefhebbers onder leiding van Shirokazu Yazaki. Het zijn de ideeën van Yazaki San, een gepassioneerde oude rot in het audiovak, die de fundering voor SPEC zouden vormen.

Voor Yazaki met SPEC van start gaat heeft hij zijn sporen in de audio al lang en breed verdient als ontwikkelaar bij Pioneer en TEAC. Yazaki bouwde daarnaast in zijn vrije tijd jarenlang aan zijn audiosysteem rond single ended buizenversterkers en hoog rendement luidsprekersystemen.

Al zijn ervaringen en filosofieën werden meegenomen om een versterker te ontwikkelen die weliswaar met moderne Klasse-D techniek werkt maar de klankmatige kwaliteiten van de genoemde single ended buisversterkers moet evenaren, zo niet verbeteren. En het zal best enige voeten in aarde hebben gehad voor er iets tastbaars staat en ook nog productierijp is.

Het resulteert onder ander in de RSA-F33EX geïntegreerde versterker. Gelauwerd door de mensen die ernaar luisterden maar voor een normale sterveling als ik financieel onhaalbaar. Het was voor het eerst dat Klasse-D versterkers wel superieur blijken te kunnen klinken!

SPEC anno nu is een firma met vijftien medewerkers onder leiding van Syuzou Ishimi. Tsutomu Banno is de chef-ontwikkelaar.

Gelukkig blijft het niet bij deze RSA-F33EX. Inmiddels vind je meerdere minder stroef geprijsde afgeleide geïntegreerde en voor- en eindversterkers in het SPEC programma. Naast een draaitafel en accessoires. Yazaki heeft inmiddels een stapje terug gedaan binnen het bedrijf maar laat een prachtige erfenis achter. Die bovendien in goede handen is.

München High End

Mijn eerste fysieke kennismaking met SPEC was op de München High End 4 jaar geleden. Importeur Audiotweaks in de persoon van Piet de Vries kwamen we in de grote zaal tegen. Mijn blik was al eerder op deze speciaal uitziende versterkers gevallen maar nu kon ik ze ook eens live ervaren. Hoewel het geluid prima was in de luistercabine weet je nooit waar je echt naar luistert. Je weet hooguit dat de versterker blijkbaar geen bottleneck vormt als het totaalgeluid goed is.

Een dergelijke situatie is altijd anders dan thuis. Een andere ruimte, onbekende muziekbron, onbekende luidsprekers, onbekende… inderdaad, …alles... Maar met Piet is een afspraak om een SPEC RPA-W7EX versterker thuis te mogen beluisteren snel geregeld. Hij kwam ‘m zelfs brengen. Wat ik toen nog niet wist is dat dit bezoek mijn audioleven behoorlijk op zijn kop zou zetten…

Tot dan was ik pakweg 30 jaar lang een overtuigd buisversterker bouwer/gebruiker. Niet dat er geen andere versterkers in huis zijn geweest. Integendeel zelfs. Er zijn in de loop der jaren heel wat versterkers in huis geweest. Veel daarvan waren recensie-exemplaren, in alle klasses, A, B, D…

Maar ik kwam altijd weer bij de buis terug. En dan met name bij de 300B single ended versterkers. Hoewel ook de 211 een fijne buis is. Van de Klasse-D versterkers was ik in de regel het minst gecharmeerd. Sommigen waren goed. Bij de meerderheid heb ik moeite om er langere tijd naar te luisteren. Hoe technisch fraai en aantrekkelijk de Klasse-D techniek ook is.

De ommekeer

In deze tijden, waar energieverbruik steeds belangrijker is geworden, uit ethisch oogpunt of domweg voor de portemonnee, is het natuurlijk heel prettig als een versterker geen stroomvreter is. Dat kan ik van mijn buizenbouwsels slecht beweren. Ik stond ook best wel open voor andere wegen, maar het geluid moet me wel minimaal hetzelfde Zwitserleven gevoel geven als ik muziek luister. Inleveren in geluidskwaliteit is geen optie. Een dikke Klasse-A versterker, een Passlabs bijvoorbeeld, vind ik prachtig. Maar hoe fraai die ook is, zoiets komt mijn huis niet permanent meer in.

Voor mij zijn dit soort stroomslurpers langzaam maar zeker apparaten uit een andere tijd geworden. Evenals de grote buizenbakken met 211 of 845 eindpitten, waar ik enorm veel plezier aan heb mogen beleven, zowel van het bouwen ervan als van het gebruik in mijn audiorek. Ik voel nog de golf aan warmte die uit de hoek kwam waar de versterkers operationeel stonden… In de winter een prima bijzetkacheltje.

Buizen in de voorversterker? Prima. Onze PhonoDude bijvoorbeeld verdoet maar 28 watt. En vinyl en buisjes vind ik nog steeds een gouden combinatie. Maar bij de eindversterkers zou een 300B SE-versterker of een kleine maar fijne EL84 PP voor mij nog net kunnen. Aan grote buizen eindbakken begin ik niet meer. Maar eerlijk is eerlijk, hoe volhardend ik destijds ook was met mijn buizenelektronica, het was SPEC met de RPA-W7EX eindversterker dat rigoureus een eind maakte aan een diepgewortelde buizendogma. De SPEC was domweg beter, er hoefde dus niet eens een keus te worden gemaakt. Het was een natuurlijk verloop… Een geval van voortschrijdende inzichten, zullen we maar zeggen.

SPEC RSA-M99

Achterkant

Op de achterkant zien we vijf lijningangen waarvan er drie in cinch en twee in XLR zijn uitgevoerd. Daarnaast vinden we nog de onvermijdelijke Luidsprekerterminals en de IEC lichtnet aansluiting. Met een schuifschakelaartje kan de verlichting rond de draairegelaars worden uitgeschakeld. Nog een klikje verder maakt van de RCA-M99 een eindversterker. Er is nog een miniklink aansluiting voor een optionele afstandsbediening. Waarover later meer.

Spruce

Maar ik vind het in de eerste plaats gewoon heel erg mooi gemaakt. Zoals de hele kast me een bovengemiddeld solide indruk geeft. De dubbele bovenplaat laat een doffe ‘tok’ horen als erop geklopt wordt.

Binnenkant

De verschillende secties van de versterker zijn netjes onderverdeeld en waar nodig voorzien van een eigen afscherming om onderlinge beïnvloeding te beperken. In tegenstelling tot de schakelende voeding in de regulier gebruikte eindversterker heeft SPEC in de M99 een conventionele voeding ingebouwd met een flinke R-kern transformator.

De voedingselco’s zijn de in een samenwerking met Nichicon gemaakte Hibiki-Ichi types. Andere opvallende condensatortypes zijn Blue, Green en Red Cactus exemplaren van Arizona Capacitors en de speciale SPEC Ruby Mica condensatoren. Zelfs de kernen van de spoelen in het low-pass filter in de uitgangen zijn in eigen huis ontwikkeld.

Met de volumeknop wordt een grote Rheostat potmeter bedient. Maar die regelt slechts indirect het volume. Met het draaien aan de Rheostat wordt een 256 stappen weerstandregelaar aangestuurd.

Aansluiten

Luisteren

Ik herken meteen het karakter en de heerlijke eigenschappen die ik van SPEC versterkers ken terug in de RSA-M99. Het schier onbegrensde ruimtebeeld, de natuurlijke weergave van stemmen. En de rust en controle. Dit gaat een hele mooie tijd worden!

De M99 staat de hele dag op muziek en ik moet me regelmatig manen om uit mijn luisterstoel op te staan. Dit is zo’n versterker die je nachtrust kan kosten. Album na album wordt erop losgelaten. Dag in dag uit. Hier krijg ik nooit genoeg van.

Het laag is strak, diep en altijd onder controle, zonder een spoor van kilheid. Een drumkick hoor en voel je ook als drumkick. Het midden en hoog heeft de flow die ik vroeger vooral van mijn 300B SE versterker kende. Dat magische midden waarin stemmen zo echt klinken, het detailrijke hoog dat nooit zijig is. De M99 heeft een gevoel van power dat ik tot nu toe nooit bij andere Klasse-D versterkers heb mogen ervaren. Of kunnen die ook een kilowatt aan de speakerterminals leveren. Echte power zit ‘m niet in het maximale uitgangsvermogen.

De RSA-M99 combineert mijn liefde van een hele mooie 300B SE versterker met de kracht van een solid state versterker. Waar de kleine single ended versterker pas bij gebruik van de juiste luidspreker tot de gewenste prestaties komt maar in ademnood kan komen bij andere speakersystemen, is een versterker als deze SPEC RSA-M99 veel breder inzetbaar. In de kwaliteit van de laagweergave is de SPEC sowieso iedere single ended buizenbak de baas.

Wow!

Ben ik onder de indruk? Reken maar, ik ben heel erg enthousiast. Heeft er ooit een betere versterker in mijn audiorek gestaan? Absoluut niet! Wel eentje met min of meer vergelijkbare kwaliteiten… die niet geheel toevallig ook uit dezelfde fabriek komt.

Vind ik de RSA-M99 nog beter dan mijn eigen SPEC RPA-W7EX? Hoe beter ik de M99 leer kennen merk ik dat de alles nog een streepje verder gaat. Het gevoel zit ‘m met name in de nog grotere autoriteit. Het gaat allemaal zó vanzelfsprekend.

Maar voor een sluitend oordeel zou ik beide versterkers naast elkaar in mijn audiorek moeten zetten. Het zijn beide klasbakken waarvan de duurste alles nog een beetje mooier doet. En dat is ‘m geraden ook, zou ik willen zeggen.

Een neus aan neus vergelijk ligt dit moment ook niet binnen de mogelijkheden. Marco heeft de SPEC RPA-W7EX mee naar huis genomen en heeft heel weinig zin om deze weer uit zijn audiorek te halen… 

Wat doet SPEC nu zo speciaal?

Dat zit volgens mij naast het technische ontwerp in het tweaken met de verschillende componenten. Dat zie je zelden tot bijna nooit in reguliere audioapparatuur. En kunnen ze bij SPEC naar hun smaak toch niet de juiste elco of ander component niet vinden? Gaan ze om tafel zitten met bijvoorbeeld een condensatorfabrikant om een special te laten maken. Dit zie je eigenlijk alleen nog bij een paar kleiner Japanse audiofabrikanten en al helemaal zelden bij fabrikanten van solid state versterkers. Terwijl dit met elektronische zout en peper strooien, een likje van dit, een likje van dat, in de DIY (buizen)audio zo’n beetje van alle tijden is. Destijds ook overgewaaid uit Japan.

Je leert door het zelf tweaken de karakteristieke klankeigenschappen van de losse componenten op een gegeven momenten door en door kennen en probeert door de juiste combinaties net die sound aan de versterker mee te geven die je zoekt. Inderdaad, ook een versterker heeft een ‘sound’. Wie nog steeds denkt dat een versterker een kleurloos (alle versterkers klinken immers hetzelfde) doorgeefluik is heeft het volgens mij niet helemaal begrepen. En helemaal als je denkt dat iedere condensator, weerstand of welk component identiek klinken.

Hier kun je goed zien dat de mannen achter SPEC niet slechts tekentafel ontwikkelaars zijn. Het gros van de hedendaagse versterkers zijn domweg op de virtuele tekentafel bedacht, gesimuleerd op het beeldscherm tot alles technisch er perfect uitziet. En de productie kan in principe beginnen zonder dat er ook maar iemand een keer serieus naar geluisterd heeft. Tijd kost geld immers.

SPEC maakt geen pure alleen op technische perfectie en betaalbaarheid gerichte tekentafelversterkers maar tweakt de schakelingen tot ze het geluid horen dat de mannen voor ogen (oren) staat. Deze werkwijze kost veel tijd en geld maar het levert wel deze ongelooflijk goed klinkende versterkers op. Vanaf dag 1 heb ik mezelf zelfbenoemd erelid van de SPEC-fanclub gemaakt. En ik ben bang dat dit enthousiasme, dat inmiddels alweer enkele jaren duurt, met deze nieuwe RSA-M99 alleen nog maar een extra boost heeft gekregen.

AB

Er is bijna geen versterker meer te vinden die niet op afstand te bedienen is. De mannen achter SPEC vinden dat volgens mij maar niks. Je moet fysiek contact maken met je apparatuur en dat gebeurt niet als je met een infrarood plankje in de richting van de apparatuur wijst. Ze hebben met me dit niet verteld, maar ik krijg het gevoel dat het niet ver van de realiteit is. Je moet de zo lekker ‘smooth’ aanvoelende knoppen beroeren om het prettige gevoel te versterken, om de ‘proud of ownership’ het beste te kunnen ervaren.

Iets anders kan ik er niet uit opmaken. Waarom zou er anders zo rare losse afstandsbediening bedacht zijn? Met een zwart plastic kastje, gevoed door een lichtnetadaptertje, dat op (arggg) of naast de versterker wordt gelegd en met een klinkkabeltje wordt verbonden met de M99. Met de AB in de hand kun je dan het volume op afstand regelen. De felle ledjes op het front van het AB-kastje priemen de gebruiker in het oog. Ik kan kort zijn: ik heb niks met dit ding. Na een paar uur heb ik de boel er af gehaald en bedien de versterker zoals de maker het waarschijnlijk zelf het liefst ziet. En ik zelf ook… klaar!

Meten

Op de meetbank kom ik bij het 1% THD+n punt op 76,04 watt in 8 Ohm en 112,78 watt in 4 Ohm. Bij 1 watt uitgangsvermogen meet ik de THD+n op 0,0015%. 5 Watt aan de uitgang laat 0,0067% zien.

Aan de THD+n metingen is te zien dat de SPEC RSA-M99 zonder muziek uit de luidsprekers een hele stille versterker is. Als ik dit evalueer met het oor voor mijn bovengemiddeld hoog rendement luidsprekersysteem blijkt er met de beste wil van de wereld niet het minste brommetje of sisje te horen. Alsof de versterker uit staat.

De frequentierespons laat het -3 dB punt op 52 kHz zien.

Met de versterker operationeel maar zonder muziek te spelen meet ik slechts een energieopname uit de wandcontactdoos van 9,6 watt. De versterker blijft ook bij de vermogensmetingen koel.

Epiloog