Townshend Audio F1 Fractal Interconnect
Townshend Audio blijft steeds weer verbazen. En dat al een kwart eeuw. De grote man achter het Britse Townshend Audio, Max Townshend, weet iedere keer weer met dingen te komen die zich niet alleen van de grote grijze massa weten te onderscheiden maar ook echt hout weten te snijden. Dit keer gaan we aan de slag met de bijzondere F1 Fractal interconnect bekabeling.
Seismic ontkoppelen
Hoewel Townshend Audio meerdere audioproducten produceerd is het bedrijf toch wel het meest bekend door hun Seismic Isolation onder luidsprekers en andere apparatuur. Een slimme methode die een lange weg van steeds verder perfectioneren heeft ondergaan voor het de uiteindelijke vorm kreeg. Dit ontkoppeling in plaats van koppelen ging, en gaat eigenlijk nog steeds, totaal tegen de gevestigde orde van spikes en kegels onder de audioapparaten in.
‘Nee’, zegt Max, ‘je moet een luidspreker niet hard koppelen maar juist van de ondergrond isoleren’. Maar dan wel op de juiste wijze. Alleen met een paar rubber voeten red je dat niet.
En de Townshend Seismic Isolation werkt me toch goed. Sinds ruim anderhalf jaar heb ik Seismic Bars onder mijn luidsprekers en ik wil het echt niet anders meer. Haal ik ze er onder weg, dan mis ik iets…
Ik heb verschillende types Pods, zodat (bijna) ieder luidsprekersysteem dat hier langskomt een geïsoleerd bestaan mag leiden om tot zijn maximale prestaties te kunnen komen.
Townshend staat hierin overigens niet alleen. Andere fabrikanten die isolatie hoog in het vaandel hebben zijn onder andere ‘SSC’: met een vindingrijk gespannen draadconstructie, of ‘Solid Tech’: hiervan worden de Racks en Feet of Silence al jaren aangeprezen. Maar ook ‘isoAcoustics’ timmert actief aan de weg, met name in de pro-audio.
Verdere programma
Naast de vele Seismic Isolation mogelijkheden levert Townshend Audio ook nog de interessante Allegri+ TVC regel-‘versterker’, gebaseerd op het principe een auto-transformator (een transformator met één wikkeling waarvan de uitgang via aftakkingen wordt afgetapt met een meerstappenschakelaar). En natuurlijk is er de gewaardeerde supertweeter. En dan kent het bedrijf inmiddels een verdienstelijke historie als maker van audiobekabeling. Vanzelfsprekend wordt alles in eigen huis ontwikkeld.
Townshend Audio F1 Fractal
De F1 Fractal Interconnect is de laatste ontwikkeling van Townshend van cinch en XLR interlinks. Deze kabel wijkt qua opbouw af van alles wat ik ooit eerder zag. Townshend doet zoals zo meestal het geval is ook dit anders. Dat lucht als diëlektricum voordelig kan werken op het eindresultaat bij audiobekabeling is al langer bekend en wordt gebruikt door meer fabrikanten. Een strakke isolatielaag rondom de metalen geleider heeft duidelijk zijn invloed op het luisterrijke resultaat, zeker het veel toegepaste PVC heeft daarbij een discutabele reputatie. Lees ook nog eens het verhaal van onze eigen DIY 'Airforce' luchtkabels, die nog steeds veel worden gebouwd door lezers, waarin het luchtfenomeen ook wordt besproken…
Townshend gebruikt echter niet zoals we meestal zien één geleider per luchtslang, waarna deze vervolgens weer tot een geheel worden samengesteld en van een het totaal omhullende afscherming en of kous wordt voorzien.
Bij de F1 Fractal kabel vormen de geleiders een inert geheel. Als er geen ruimte tussen geleiders zit kan er ook weinig narigheid tussenkomen is het motto. Zo krijgt instraling weinig kans en is extra afschermen eigenlijk overbodig.
De dikke en de dunne
Townshend doet het met een dikke geleider voor de retourleiding een hele dunne voor de hete kant. De dunne draad, met een diameter van slechts 0,16 mm, is heel licht om de dikke draad gewikkeld waarbij beide geleiders strak tegen elkaar aan liggen. De draden worden slechts van elkaar gescheiden door de enamel coating.
Bij de gebalanceerde (XLR) uitvoering wordt er een tweede dunne draad om de dikke binnengeleider mee gewikkeld.
Veel lucht
De combinatie wordt in een ruime tube geschoven om zoveel mogelijk lucht rond de geleiders te houden. Deze tube wordt vervolgens weer in een nog veel ruimere tube geschoven en daarna nog een keer.
Als je nog steeds denkt dat de kwaliteit van de bekabeling 100% afhankelijk is van het gebruik van het geleidermateriaal zit je er behoorlijk naast. De totale constructie is minstens even belangrijk. Een goed geconstrueerde met koperdraad gemaakte kabel kan echt een stuk beter presteren dan een matige constructie met het allermooiste fijnzilver dat je kunt vinden.
Diepvries
Townshend geeft het koper voor het verder verwerkt wordt een cryogeen behandeling. Ofwel: de boel wordt voor een tijdje ingevroren. Cryogeen invriezen is overigens wel wat anders dan je kabels in een lade van je diepvrieskist een paar dagen naast de friet en frikandellen te leggen.
Voor een cryogeen behandeling wordt in dit geval, het koperdraad, geconditioneerd naar een temperatuur van rond -200°C gebracht en na een dag of vijf weer langzaam naar de normale omgevingstemperatuur gebracht. Dat is geen voodoo maar een door de audio- en non-audioindustrie veel gebruikte methode om eigenschappen van metalen te verfijnen. Townshend noemt hun cryogeen behandelde koperdraden ‘Fractalwire’.
Niet heel belangrijk maar wel een leuk weetje is dat de Ohmse weerstand van het koperdraad na de cryogene behandeling rond 20% lager blijkt te worden.
Het begin
De Nederlandse importeur vroeg me of ik al eens bekabeling van Townshend had geprobeerd. Nee, dat niet, maar wat niet is.... Ik koos voor een 1 meter kabel met XLR connectoren. Dan profiteerden zowel de analoge als digitale bronnen van de verbinding.
Als de kabel binnenkomt, ingepakt in een mooi filmblik, blijkt deze er niet alleen apart uit te zien, maar is ook lekker soepel in vergelijk met mijn normaal gebruikte Audioquest Earth interlinks. Deze gebruik ik al anderhalf jaar tot volle tevredenheid als verbindende factor tussen mijn audioapparaten.
Aansluiten
De F1 Fractal XLR wordt tussen de Bespoke Audio Co. en SPEC RPA-W7EX eindversterker gestoken. Ter afwisseling staat er voor de eindversterker een Bryston 4BST een plank lager in het audiorek.
Zo, laat de komende dagen maar eens lekker spelen. En eigenlijk heb ik er daarna weinig aandacht meer aan gegeven.
Ik luister uiteraard mijn dagelijkse portie muziek, veer af en toe op: ‘Oei, ik wist niet meer dat dit album zo goed klonk’, of ‘mmm, het klinkt vandaag wel erg lekker’… Dat soort dingen.
Die zaterdagmiddag komt goede vriend Wim langs. Hij gaat zitten, luistert een stuk muziek en zegt: ‘Heb je weer wat aan je DAC veranderd?’. ‘Nee, die is nog precies zo als vorige keer’…. ‘Kan niet, er is iets gebeurd, het klinkt gewoon nog een stuk beter’…
Toen het kwartje bij me viel. ‘O, wacht even, ik gebruik wel sinds een kleine week een Townshend Audio interlink tussen voor- en eindversterker!’.
Uitbouwen
Dat is de aanleiding om eens te zien of ik nog wat extra F1 Fractal’s bij de importeur kan krijgen, om ook de overgebleven oorspronkelijke bekabeling uit te wisselen. Dat blijkt geen enkel probleem en een paar dagen later wordt er weer een doos afgeleverd. Met nogmaals een XLR afgewerkte F1 Fractal en een cinch uitvoering. Het feest kan beginnen…
De cinch F1 komt tussen PhonoDude en TBAC regelversterker. De XLR wordt voor de DDDAC1794 NOS BerryStreamer ingezet.
Mocht er hiervoor al sprake zijn van een groeiend enthousiasme, nu is het hek van de dam. Ik kan je alle veelgebruikte stereotype audiofiele uitspraken tevoorschijn halen. Maar ja, die worden al te pas en te onpas gebruikt en vaak overdreven uitvergroot.
Ik kan ook lang en breed om de hete brei heendraaien maar het feit is dat ik deze F1 Fractal een akelig fijne kabel vind. Ik ben er afgelopen weken zo enthousiast over geworden dat ik dit best van de daken zou willen schreeuwen. Virtueel dan, ik wil niet in een dwangbuis worden afgevoerd… Maar wow, hoe is dit mogelijk?
Wees wijs
Ik ben (nog) wel zo wijs om niet de Fractal luidsprekerkabels aan te vragen voor een luisterbeurt hier in huis. Die is voor mij financieel niet haalbaar en ik zie de bui al hangen…haha… Op deze plek blijven de bij mij thuis al jaren onverslaanbare Siltech Classic tussen eindbakken en speakersystemen.
Hoezo onverslaanbaar? Heel simpel: er zijn in de jaren best veel LS kabels te logeren geweest. En zeker hele mooie. En ook hele kostbare types. Maar als ik daarna de blauwe kabels uit Elst weer inprik ben ik weer thuis. Maar verdorie, het kriebelt wel moet ik zeggen…
Verder luisteren
Waarin onderscheid zich de F1 Fractal zich van mijn ander bekabeling? Het is vooral de toegenomen bijna holografische weergave waarin de luidsprekers lijken te verdwijnen. Het geluidsbeeld is groter en dieper dan ik tot voorheen gewoon was. De detaillering is geweldig zonder dat er ergens nadruk op wordt gelegd. Maar het is bovenal de transparantie en het plastische dat het luisteren een stukje extra magie lijkt te geven.
Maar prik ik de oude kabels terug dan lijkt het allemaal wat bedompter, kleiner van schaal en zelfs wat korreliger te worden. Bijna niet te geloven. De Townshend F1 Fractal verbindingen tussen de audioapparaten laten de kwaliteiten daarvan domweg nog beter tot hun recht komen. Het is of er minder restricties opdoemen die tot voorheen niet eens als restrictie gehoord werden. Dit is wel zó apart…
Relativeren
Vrij kostbaar kabeltje? Daar hebben we een serieus punt. Maar ook weer niet onbetaalbaar. En dat voor de allermooiste bekabeling die ik in al die jaren heb mee mogen maken in mijn eigen huis, in mijn eigen installatie...
Maakt het alle voorgaande door mij gebruikte bekabeling tot mislukte minkukels? Absoluut niet! Als ik deze Townshend F1 Fractal’s niet min of meer per toeval in huis zou hebben gekregen zou ik perfect oud kunnen worden met mijn Audioquest, Siltech en in de jaren aardig wat zelf gefabriceerde bekabeling. Maar ja, soms komen er ineens van die dingen op het audiopad waartegen geen kruid gewassen lijkt…
Flarden uit een verleden
Mijn gedachten gaan terug naar 13, 14 jaar geleden, toen ik een behoorlijk exclusieve DVD-Audio speler (een wat?) voor HiFi Videotest mocht bespreken. De importeur bracht ook een paar Stealth Indra interlinks mee. Apart spul dat een amorfe metaal als geleiders gebruikt (niet in de verleden tijd, ze worden nog steeds gemaakt). Toen ik deze inprikte viel mijn mond open en wist eigenlijk niet wat ik hier mee aan moest. Zo mooi vond ik ze.
Ik heb er wel een paar woorden aan besteed in het verhaal, maar daar deed ik de wonderkabel absoluut te weinig eer mee. De Stealth kabel mocht nog een tijdje blijven. Ik heb er al met al denk anderhalve maand mee geluisterd. Daarna moest ik best een beetje afkicken.
De prachtige herinneringen aan de Stealth Indra vervaagden in de tijd, zoals vaak het geval is. Tijd heelt alle 'wonden'... Ik was weer gelukkig met wat ik had. Deze Stealth kabels lagen immers ver, en dan bedoel ik echt ver, buiten mijn financiële armslag. Wel een ervaring die blijkbaar ergens in het achterhoofd blijft hangen…
Terug naar het heden
En dat blijkt nu weer eens. De komst van de F1 Fractal bekabeling doet me als vanzelf terug gaan naar de behoorlijk schokkende ervaringen destijds met de Stealt Indra. Dezelfde opwinding die mij als luisteraar meester weet te maken. Ik, de man die toch al wel het een en ander gewend is… jaja…
Of de Townhend F1 echt met de Stealth Indra mag worden vergeleken kan en zal ik natuurlijk nooit, never kunnen beweren. Het is schier een eeuwigheid geleden dat ik die voor het laatst in huis had.
Het maakt echter wel iets vergelijkbaars in mij los. En, o ja, dit heeft dus niets met prijskaartjes te maken. Het verheerlijken van dingen die onbereikbaar zijn. De genoemde Stealth interlink heeft een prijs die een factor 10 hoger ligt dan de F1 Fractal… Voor de set Townshend F1 Fractal Interconnect kabels kan ik wel en ga ik ook stevig sparen. In de tussentijd hou de reviewset in stilte nog maar een tijdje hier.
Epiloog
Ik had best goede verwachtingen van deze Townshend interlinks, maar had nooit vermoed dat ze zoveel indruk op me zouden maken. Meestal ben ik best gereserveerd, probeer dingen altijd een beetje te relativeren. Townshend Audio zorgt met zijn F1-Fractal’s voor een regelrechte Magical Mystery Tour, zoals de Fab Four dat in sixties deden. Kostbaar maar ook niet onbetaalbaar. Een bijna magische bekabeling, deze Townshend F1 Fractal Interconnect. Zeer warm aanbevolen!
Townshend F1 Fractal Interconnect:
1 meter met cinch: 1.010 euro
1 meter met XLR: 1.080 euro
Het idee achter Townshend F1 interlink is te mooi en en te simpel om niet te klonen.
Ik heb bij Acoustic-Dimension 0,4 en 0.9 goud plated draad van Amtrans gekocht. Voor een interlink van 1 meter spiraliseer je 1,4 meter dunne draad om de dikke. Je schuift het in een 8-6 teflon slang van 1 meter.
Gebruikte cinch pluggen: tellurium-rhodium-schroef van Holland-Link . Kosten: iets meer dan 100 Euro.
Geluid: Het holografische effect van Dick is echt waar, minder schelheid in het hoog zoal Mundorf goud-zilver dat geeft en de attack is ook kort, droog zonder enige versmering. Laag is ook uitstekend.
Arend-Jan Boerman
@Arand-Jan,
Waarom heb je gekozen voor verguld draad? Elders op deze site lees ik dat de ervaringen hier minder goed mee zijn dan met puur koper of puur zilver. Heb je om de dikke draad nog iets van isolatie toegepast en zo ja welke? Townshend gebruikt hiervoor enamel coating en het lijkt me dat bij een xlr-uitvoering de eerst omwikkelde draad ook nog een keer gecoat moet worden.
Hoi Dick,
Bedankt voor deze geweldige tip ! De Audioquest Earth is inderdaad een hele goede evenwichtige interlink, maar haalt het qua micro detail en ruimtelijkheid niet bij een goede zilveren of zilver/goud interlink. Alleen, die klinken dan soms weer schel in het hoog. Wat schetst mijn verbazing, de Townshend fractal F1 tussen streamer en voorversterker (RCA) en een XLR versie tussen voor- en eindversterker combineert het beste uit beide werelden !
Ik heb nog nooit zo’n mooie evenwichtige interlink gehoord, en de combinatie van 2 interlinks in mijn set geeft een soort van superlatief effect. Ontzettend prettig om urenlang naar te luisteren. Chapeau!