Gato FM-8 luidsprekers

Op de High End Show in München afgelopen jaar loopt René tegen de mooie Gato FM-8 luidspreker aan. Dat het nog maanden zou duren voordat de productie echt op gang kwam wisten we toen niet, het wachten werd pas recent beloond met de komst van een paartje FM-8. De kleinste luidspreker in het pakket van Gato. Gato Audio meldt trots dat de luidsprekers worden ontwikkeld, vormgegeven en gemaakt in Kopenhagen.

Heavy beauty

In 2017 vond ik in een luistercontainer op de High End Show in München een aandachttrekkende, kleine luidspreker, zowel in uiterlijk als met de klank boven het maaiveld uitstekend. Een product van Gato Audio uit Denemarken.

Van Gato heb ik al eens een meer dan goed bevallende versterker onder handen gehad. Nieuwsgierig naar deze telg uit het land van de luidsprekers vond ik later op de show de importeur en een afspraak was snel gemaakt. Dat het nog maanden zou duren voordat de productie echt op gang kwam wisten we toen niet, het wachten werd pas recent beloond met de komst van een paartje FM-8. De kleinste luidspreker in het pakket van Gato. Gato Audio meldt trots dat de luidsprekers worden ontwikkeld, vormgegeven en gemaakt in Kopenhagen.[nextpage title=”Heavy Beauty” ]

FM-8

De FM-8 heeft maar een netto inhoud van 8 liter en dat maakt hem geschikt om te plaatsen op een dressoir/kast, of natuurlijk veel liever op een stand, om zo onopvallend zijn werk te doen. Een andere toepassing is hem te gebruiken als achterluidspreker in een surround opstelling met Gato luidsprekers, maar die optie laat ik buiten beschouwing. De meeste keren zal de FM-8 gebruikt worden in een niet al te grote kamer.

Luidsprekerunits

Gato zegt over de gebruikte units dat zij ze zelf hebben ontworpen, daar neem ik een grote korrel zout bij. De realiteit is dat Gato technici samen met een luidspreker fabrikant de drivers hebben gekozen en aangepast uit wat beschikbaar was. Zelf een unit ontwerpen doe je niet even, zelfs niet in het land waar driver technologie met de paplepel is ingegoten vanwege de aanwezigheid van diverse universiteiten waar elektro-akoestiek wordt onderwezen.

Gato heeft voor de 150mm woofer gekozen voor een zachte surround met weinig verlies gemaakt uit echt rubber. De conus is gemaakt uit een polypropyleen waarin mineralen zijn verwerkt voor een licht gewicht, hoge stijfheid en interne demping. Dat alles moet zorgen voor optimale dynamische eigenschappen, terwijl de vorm van de conus verantwoordelijk is voor de spreiding en de integratie met de tweeter. Een koperen ring in het magneetsysteem draagt er aan bij dat een magnetisch veld altijd gelijk is, ongeacht de positie van de spreekspoel tijdens het bewegen en de ring minimaliseert de wervelstormen (Eddy Current).

De spreekspoeldrager is van glasfiber zodat ook daar geen wervelstromen mee worden opgewekt. Tenslotte is met het ontwerpen van de korf rekening gehouden met de luchtstromen achter de conus. Over de tweeter heeft Gato weinig te melden. Het is een 38mm softdome, een ring radiator met een inverse fase plug, hoewel je van een plug niet kunt spreken omdat het deukje de conus vorm is. De 38mm komt van de surround om de dome, effectief is het meer een 28mm unit. De tweeter maakt gebruik van ferriet magneten. Het “deukje” in de dome deed mij eerst vermoeden dat de tweeter beschadigd was.

Niet zomaar een kast

De behuizing van de FM-8 meet maar 30x18x26cm en toch weegt het systeem 9 kilo per stuk. Dat gewicht komt deels uit wat Gato “FusedMASS Cabinet Technology” noemt. Het lamineren en met elkaar verlijmen van diverse materialen met verschillende diktes om zo resonanties tegen te gaan. De buitenste schil is gemaakt uit dik MDF met een gemiddelde resonantie frequentie, daarbinnen komt een laag zachte bitumen met een heel laag eigen resonantiepunt en de binnenste schil is gemaakt uit dun HDF dat een hoog resonantiepunt in het frequentiegebied heeft. Door de materialen met elkaar te verlijmen ontstaat een nagenoeg dode materie. Bovendien zijn er in de kast verstevigingen aangebracht. De behuizing is leverbaar in hoogglans wit, zwart en walnootfineer. Voor de tweeters en de woofers kunnen doekjes gezet worden, door magneetjes op hun plaats gehouden. Afhankelijk van de gekozen uitvoering is de prijs vanaf € 1.590,- per paar.

 

[/nextpage]
[nextpage title=”Filteren en meer” ]

Filteren en meer

Over blijft het filter dat ook al zo’n mooie naam kreeg: “PurePHASE Crossover Technology”. Gato scheidingsfilters zorgen uiteraard voor het filteren van frequenties tussen de woofer en de tweeter, maar dat is niet de enige taak. Gato focust op drie punten:

– Exacte akoestische fase voor het creëren van een soundstage die met de werkelijkheid overeenkomt.

– Het verminderen van verlies in het filter en het tegengaan van energieopslag in het filter, zodat versmering in tijd niet zal optreden en micro-dynamiek plus een snelle stijgtijd behouden blijven.

– Tenslotte moet het filter bijdragen aan een brede lineaire spreiding van het geluid, zodat reflecties samensmelten met het geluid dat direct van de conus komt, waarna geluid als één entiteit de luisteraar bereikt en plaatsing van de speakers niet kritisch is.

Bijzonder aan dit filter is verder dat het door de gebruiker instelbaar is op zijn omgeving en de installatie. Dat instellen is te doen met jumpers op de achterzijde. Er is uiteraard een neutrale stand, daarnaast kun je spelen met de focussering en de detaillering. Focus bepaalt de afbeelding van instrumenten, van ruim aanwezig tot direct aanwijsbaar. Als je in een ruimte moe gaat worden van de directheid kun je bijvoorbeeld een meer diffuus geluid gebruiken om de luistermoeheid tegen te gaan. Meer of minder details bepaal je door de meer of minder nadruk op de tweeter te leggen. Boventonen zijn een natuurlijk onderdeel van een instrument, maar moeten niet worden overdreven. Een akoestisch “zachte” of een “harde” ruimte kun je op deze manier enigszins compenseren. Zelf koos ik voor wat meer focus en hield de detail instelling neutraal voor mijn ruimte.

In de set

Een paar technische details tenslotte, het frequentiebereik specificeert Gato als 45Hz–35kHz, zonder daarbij enig houvast in dB’s te vermelden. De gevoeligheid zou 85dB zijn aan een nominale impedantie van 4Ohm. Het aanbevolen versterker vermogen is 50 tot 200Watt. Deze cijfers doen al vermoeden dat een PrimaLuna ProLogue Four met zijn EL34 buizen de kar niet gaat trekken (in het begin, later meer daarover). Dat was inderdaad het geval, het speelde echt wel goed maar niet optimaal en dus week ik al snel uit naar mijn Pass Labs XA30.5. De 30Watt klasse A (bij 8Ohm) is niet de grens, hij kan uit de instelling schieten voor meer vermogen en bovendien heeft de Pass geen problemen heeft met 4Ohm impedantie of zelfs lager. Het vermogen blijft naar beneden verdubbelen.

Ik stuur de Pass Labs rechtstreeks aan vanuit een Metrum Acoustics Adagio DAC/lijnversterker en gebruik als digitale muziekspeler een NAD M50. Netsnoeren zijn NRG van AudioQuest in een Atlas blok, digitale interlink een AES/EBU Carbon van dat merk. Analoge interlinks VdH D-102 Mk III, gebalanceerd en single ended. Luidsprekerkabels komen van Simply Audio, type Cadenza. Speaker stands zijn de onvolprezen TonTräger waar normaliter een set Harbeth P3ESR op staat.

Rauw en ruig

Zoals vaak met reflexsystemen is het zoeken naar een optimale plaats geen sinecure en al is de FM-8 ontworpen voor een kleinere kamer, de reflexpoort speelt mij wederom parten. Van Gato krijg je foam pluggen mee, echter die veranderen net als altijd het karakter van de luidspreker. Om de hoeveelheid lucht uit de poort te remmen en toch de FM-8 als een Gato te laten spelen vul ik de poort luchtig met dempingswatten. De watten veranderen de afgegeven hoeveelheid energie maar sluiten de poort akoestisch slechts voor de helft af. Na het experimenteren met de poort en de opties van het filter is er een paar weken geluisterd naar de luidsprekers en pas daarna ben ik aan de slag gegaan om de recensie te schrijven en te voorzien van muziekvoorbeelden.

[/nextpage]
[nextpage title=”Muziek” ]

Muziek

Over die gehele periode is een oordeel gevormd en dat is uiteraard meegenomen in de onderstaande beschrijving. In de loop der weken is de FM-8 steeds lekkerder gaan spelen, hij was kennelijk nog lang niet genoeg ingelopen. Laten we vanmiddag lekker inzetten met hakkend slagwerk op de CD “Famous blue raincoat” van Jennifer Warnes en haar “First we take Manhattan”. Berucht vanwege de scherpte in de opname, het kan klinken als een scheurend laken. De FM-8 houdt het ritme er in, de drums zetten de toon, gelukkig wordt het niet rafelig en staat Warnes als een echte vechter te zingen. Heerlijk dit en het geeft een beetje aan waartoe de FM-8 in staat is als het wat harder en wilder mag.

Gelijk erachteraan Joe Cocker die live “She came in through bathroom window” zingt, of schreeuwt als u dat liever leest. Het stereobeeld heeft diepte, hoogte maar blijft tussen twee weergevers in de breedte. De band valt per instrument te volgen, een wonder in de herrie. Rustiger en heel mooi opgenomen is Keb’Mo’ met “Dirty low down and bad”, het is een 24/88 rip van een SACD, gemaakt door de SACD laag af te spelen en daarna via A/D conversie naar een ALAC file te converteren. De kwaliteit spuit uit de speakers, droge drums, snelle gitaar, rauwe verstaanbare zang en stevig ritme. “Every morning” van dezelfde SACD mag er achteraan om de sfeer vast te houden. Een man met een gitaar, genoeg om te boeien de steel gitaar jankt als een dolle prairiehond. De Gato FM-8 laat zien dat hij ballen heeft en niet wegloopt voor volume en ruige muziek.

De dames

Een vrouw met een gitaar, Eva Cassidy live met haar tedere “Over the rainbow” vraagt om een minder hoog volume. Hoe hoorbaar is haar verkoudheid op de FM-8. Eigenlijk had het nooit uitgebracht mogen worden, maar ja, geld is geld denken haar nabestaanden. De FM-8 legt de focus heel erg op de stem, af en toe een slis, vooral zuiver en verstaanbaar. De stem is mooi op maat, niet te groot, terwijl de gitaar als instrument wel fors is. Het staat erg dichtbij en dat vind ik een streepje minder. Alsof ik op een meter van Eva afzit en niet in de zaal. Laat er geen twijfel over bestaan, de zangkwaliteit van de dame heeft alle ruimte op de FM-8, althans in mijn ruimte, op mij set en met mijn afstemming. Zelfs de zelden correcte weergave van hoogte is eindelijk weer eens in orde.

Heeft Gato toch echt wat gedaan met hun “PurePHASE Crossover Technology”?

My Funny Valentine

Andere dame, andere plaats, Rachelle Ferrell live in Montreux en haar versie van “My Funny Valentine”. Wat een heldere pianoloopjes worden gepresenteerd om over te gaan in heel gevoelig spel met zang, bas en uiteindelijk ook slagwerk. De heel diepe bas ontbreekt, niet erg want de rest is helemaal af. Wat er aan bas is blijft strak en ruim voorzien van details, eigenlijk heel prettig zo want als ik ergens een hekel aan heb dan is het aan het bonken van speakers. Voor mijzelf en voor de buren. Zodra de bas solo speelt, met heel licht slagwerk er achter, laten de snaren en de romp van de kast zich uiteen halen tot een harmonieus geheel. Terecht is het applaus voor de bassist terwijl Rachelle zelf de touwtjes weer in handen neemt.

Mooi hoor op de FM-8 en ik ben heel nieuwsgierig hoe het zal vergaan met “krijsen” op “Prayer dance”. Als Rachelle gaat uithalen vraag je je af hoe het mogelijk is dat een mens zo hoog, zo hard en vooral zo zuiver kan krijsen. Ondanks een hoog volumeniveau staat de wijzer op de Pass volkomen stil en werkt hij permanent in het klasse A gebied. De FM-8 vertrekt geen spier en zet het loepzuiver neer. Op dit festival heeft de dame de wereld met haar kennis laten maken en het sloeg in als een bom.

Klassieke rust

Een stuk rustiger is Paul Stephenson met “Ready to rain”, bruisend van de klein details in percussie instrumenten, mooie gitaar en als tweede stemmen invallen zijn die los van Paul, samen in een mooie harmonie. Met deze rip gaat de muziek wel van muur tot muur en blijft niet tussen de weergevers geconcentreerd. Het wordt een klankschilderij en vormt een mooie inleiding tot instrumentaal werk met piano als hoofdmoot. Jan Gunnar Hoff met “Living” als MQA sampler van 2L The Nordic Sound. De absolute rijkdom van het instrument haal ik er niet uit. Helaas is de woofer te klein of de afstemming niet zodanig dat een piano de volle klank heeft zoals mijn even grootte Harbeth dat beter kan. Toch is het resultaat bevredigend genoeg om ook voor piano de weergever aan te bevelen.

Want wat hij wel brengt is levendigheid, de hogere tonen zijn heel zuiver en er is een rijke dynamiek die de FM-8 geen enkele moeite kost om bij te benen. De weergave is transparant en de akoestiek om het instrument speelt een belangrijke rol, niets verhullend is de FM-8, zonder in nare technische trekjes te vervallen, het blijft steeds muziek met alles wat ik draai. Ook een 2L sampler is een werk van Mozart uitgevoerd door Marianne Thorsen. Veel solo viool en daarachter een orkest dat zijn steentje bijdraagt. Het spel is levend, helder, zuiver van toon, met een viool die ook werkelijk zo hoort te klinken. Terwijl de FM-8 op zich best helder is kan ik de luidspreker niet betrappen op onnatuurlijke overdrijving en/of scherpte.

Tot slot een Hongaarse dans gespeeld door Camille Berthollet, gekozen omdat op een minder systeem het orkest verword tot een zigeuner orkest waarvan de leden teveel hebben gedronken. De FM-8 heeft dat totaal niet, het is en blijft een symfonie orkest, met volle overtuiging spelend in het juiste ritme.

Een belangrijk punt waar de later teruggeplaatste Harbeth zelfs moet achterblijven. Bassen en cello’s hebben naast de soliste een hoofdrol en dragende FM-8 in het geheel naar grote hoogte. Veel meer heb ik niet nodig om te genieten.

Houden?

Eerlijk is eerlijk, in München ontplofte ik van hebberigheid, de Gato FM-8 moest en zou ik thuis krijgen. Eenmaal op de stands vielen ze mij wat tegen en ik verweet dat terecht aan een te korte inspeeltijd bij de importeur of zijn dealer. Want na verloop van tijd ging ik de FM-8 meer en meer waarderen en ik weet ook zeker dat hij steeds beter ging klinken. Zelfs op een buizenversterker steeg de waardering van een kleine zes naar een bijna acht.

Op de transistorbak tellen we daar nog wat punten bij voor kracht, details, helderheid, transparantie en muzikaal genoegen. De fraaie monitor met zijn beperkte inhoud heeft er even over gedaan voor het ware gezicht duidelijk werd en toen hadden we ineens een enorme klik. Je kunt de Gato voeren met ruige muziek, met tedere vrouwenstemmen, met klassiek en meer, hij blijft overeind en speelt met verve.

Ik ben er steeds meer mee gaan draaien en vroeg mij keer op keer af of ze moeten blijven staan of weer in de doos gaan.

Ze zijn bijvoorbeeld veel meer allround dan een Harbeth P3ESR, die wellicht tonaal een streep zuiverder is maar aan enthousiasme flink moet inleveren. Joe Cocker en mijn kleintjes vormen bijvoorbeeld nou niet echt samen de ster van het bal. Let een beetje op de plaatsing in verband met de poort, stel het filter niet te overdreven af, naar beide kanten bedoel ik, niet te rustig en niet te helder, dan kom je mooi in het midden uit. Instellingen blijven afhankelijk van smaak en van de akoestiek waarin de speakers komen, het is wel een vrij unieke optie die Gato hiermee levert. Aanbevolen? Ja, van harte! De Gato FM-8 is en betaalbare (zelfs voordelige?) monitor, bewijzend dat Denen en luidsprekers nog steeds een winnend team vormen.

 

Gato Audio FM-8 € 1.590,- per paar in hoogglans wit

Plus € 100,- in hoogglans zwart of plus € 200,- voor hoogglans gelakt walnoot fineer

Importeur: AV Tunes
Tel 0572-363337
info@avtunes.nl
www.avtunes.nl

[/nextpage]