Fostex T900A supertweeter

Een kostbare oplossing

Maar ja, dan zit je wel gelijk met een probleem. De Klipschorn heeft een rendement van ongeveer 105 dB. En om daar een passende supertweeter bij te zoeken valt niet mee. De meeste tweeters hebben een bereik tot 100 dB.
Al kun je dit niet zo zwart wit zeggen. De opgave van 105 dB voor de Klipschorn is over het gehele frequentiebereik. In het ultra hoog is de energie veel minder en zal die 105 dB in de praktijk waarschijnlijk niet gehaald worden en zal mogelijk wat lager zijn. Reden om eerst te proberen met een supertweeter die een wat lager rendement heeft.

Allereerst heb ik het geprobeerd met een Fostex FT17H, die had ik nog liggen. Met een rendement van 96 dB komt daar uiteindelijk toch te weinig volume uit en deze valt dus af. Het nadeel van supertweeters is dat, als je een tweeter wilt met een dergelijk hoog rendement, dat je daarvoor flink in je portemonnee moet duiken. Ook is er niet echt veel merkaanbod voor dergelijke hoog rendement supertweeters. Fostex is echter wel een gerenommeerde tweeter producent en heeft een behoorlijk aantal supertweeters in haar assortiment.
De Fostex T900A heeft een rendement van 106 dB en is dus een perfecte match met de Klipschorn. Het is de één na duurste uit de serie. Het topmodel de Fostex T500AMKII kost ruim 1000 euro per stuk. Dat vond ik toch wel een beetje te gortig. Na even wikken en wegen heb ik dan toch de knoop doorgehakt een een paartje Fostex T900A besteld. Nog wel een 500 euro per stuk, maar á la, je moet af een toe wat proberen en daar vertrouwen in hebben.

In blijde verwachting

De Fostex tweeters worden naar mijn weten niet in Nederland verkocht. Wel is er een internetbedrijf die deze Fostex hoorntweeters levert. Op het moment van bestellen was er een lange levertijd. Ik heb ze daarom besteld via de Franse importeur die een mogelijkheid heeft om naar Nederland te verzenden. Onderaan dit blog vind je de adressen.

Na een aantal dagen staat dan echt de postbode voor de deur met een relatief klein pakket met groot gewicht. De tweeters zijn netjes per stuk verpakt. Bij de tweeters worden twee houten steuntjes geleverd waar de tweeter netjes op geplaatst kan worden.

Het gewicht per tweeter is maar liefst 3,5 kg. Het is ook een bijna massieve cilinder.
Achterop zien twee prima kwaliteit aansluitingen met de mogelijkheid voor banaanstekkers.
Het aansluiten van de supertweeters is letterlijk kinderwerk. De Fostex T900A kan gewoon direct op de aansluitklemmen van de versterker. Dus buiten het filter om. Ik heb wel een 1 uF. condensator in serie met de positieve pool gezet. Dit om lage frequenties te elimineren.
Hier kun je overigens rustig wat experimenteren. Tussen 0,22 uF en 1 uF. Ik heb klankmatig niet zo heel veel verschillen gehoord en ben blijven steken op 1 uF. En dan gewoon een goede polypropyleen condensator gebruiken is voldoende.
Wanneer je de tweeter op deze manier aansluit, zet dan wel even een kleine weerstand van 20 Ohm over de plus en min van de tweeter. Hiermee voorkom je vervelende oscillaties.

Een L-pad voor de Fostex T900A

Wat is een L-pad en waarom heb je deze (mogelijk) nodig?
Wel nu, wanneer het rendement of de efficiëntie van de tweeter hoger is dan de de luidspreker in zijn totaliteit, heb je kans dat de tweeter op een hoger volume speelt dan de rest van de speakers. Dan is het wenselijk om deze terug te kunnen regelen naar het gewenste output volume. Dat kun je het mooist doen met een zogenaamde L-pad.

Een L-pad is een dubbele regelbare weerstand, waarmee je het signaal kunt terug regelen. Daarbij blijft de impedantie die de versterker ziet gewoon op 8 Ohm.

Ik heb een tweetal L-pad ’s besteld op Ebay. Gewoon de goedkoopste die ik kon vinden. Mocht ik na veel luisteren de ideale stand hebben gevonden, kan ik altijd de L-pad vervangen door vaste weerstanden. Gezien het rendement van de Klipschorn van ongeveer 105 dB zal de L-pad in deze opstelling waarschijnlijk overbodig zijn.

Waarom een supertweeter

Nu hoor ik sommigen zeggen: ja, maar jouw gehoor gaat toch niet verder dan 16-18 kHz.? In het beste geval (wanneer je nog jong en fruitig bent) haal je 20 kHz. Waarom dan in godsnaam zo’n tweeter die tot 38 kHz. doorloopt? Wel, natuurlijk is het zo dat de tweeter doorloopt tot pak hem beet 38 kHz en dat je dit niet als zodanig hoort. De hoog doorlopende frequentie zorgt ervoor dat er bepaalde resonantie frequenties in het hoorbare gebied versterkt worden, waardoor het gehele systeem veel homogener en muzikaler klinkt. Door die resonerende eigenschappen gaat de muziek als het ware ‘zingen’ in je luisterruimte. Wie wel eens een klankschaal heeft aangeslagen, weet wat ik bedoel. De boventonen resoneren met de ondertonen en dat geeft een heerlijk aangename klank.