CI Audio VDA•2 Digital/Analog Converter

Keep It Simple Stupid…

Een mooi voorbeeld van het KISS principe? Als dit als één van de geheimen van de uitstekende geluidskwaliteit moet zijn wordt ik razend nieuwsgierig… Maar ik wordt niet minder getriggerd als er ergens een soort van geheimzinnigheid overheen wordt gelegd, of het om rocket science gaat… Maar ja, al dan niet simpele dingen sterk overdrijven en alles groter maken dan het is, is immers van alle tijden in wondere wereld van de audio… Maar koken we niet allemaal onze piepers met water?

Aangezien CI Audio zelf prat gaat op de magische simpelheid moet het niet zo moeilijk zijn om de schakeling vanaf de PCB te destilleren. Met een vergrootglas in de hand, een beetje meten en puzzelen kom ik tot onderstaande schakeling, hier basaal opgetekend voor één kanaal. De voeding is niet getekend, maar daaraan is te zien dat er de nodig aandacht is uitgegaan om de torretjes zo schoon mogelijk te voeden. De voedingsschakeling zit immers ook hard in de signaalweg.

CI Audio hangt de stroomuitgangen van PCM1794 DAC chip direct aan de emitter van een in geaarde basisschakeling gebruikte 2N3906 transistor. De 560 pF condensator tussen de collectors van de positieve en negatieve uitgangen zorgt voor het vriendelijke hoogaf filter. Vandaar uit gaat het naar de uitgangscondensatoren en de cinchbussen.

Veel techneuten zullen zeggen: dat kan niet, te simpel. Geeft te veel vervorming. O ja? Dan zetten we de VDA•2 maar eens even op de meetbank om dat te checken. Dan kunnen we het zien en hoeven we het niet aan te nemen door ingegeven veronderstellingen en/of ingeprente vooroordelen… toch?

Even een stukje digitale audio geschiedenis…

Of: hoe raken we die dekselse quantisatieruis kwijt…

Dat kan door het weg te filteren. In de beginjaren van de digitale audio wordt dit nog strikt analoog gedaan, later komen er ook digitale filters.

Het gebruik van een zogenaamd brickwall filter dat met zijn supersteile hellingen, van zo tussen 9e en 11e order, alles boven het 20 kHz gebied radicaal wegkapt, is een methode die je vooral in de beginperiode van de CD-speler tegenkomt. Bijna alle CD-spelers van Japanse origine gebruikten deze rucksichtslose methode. Dat lijkt heel mooi, want geen mens hoort immers die frequenties boven 20 kHz en ik moet de eerste hond nog tegenkomen die naar Beethoven luistert.

Maar zoals bijna altijd heeft ieder voordeel een nadeel en het strak gemetselde muurtje heeft helaas de nodige bijwerkingen in het wel voor ons hoorbare frequentiegebied. Het fasegedrag in het doorlaatgebied wordt er door benadeeld en bijvoorbeeld ook de impulsweergave is niet meer je van het (te zien aan het typische voorslingeren die een puls of blokgolf laat zien). Het kind lijkt met het badwater te worden weg gegoten.

Philips tegen de rest van de digitale wereld…

De techneuten bij Philips zien echter vanaf het begin in dat een non-oversampling principe en een ondoorlaatbare muur bij 20 kHz ook niet de juiste weg is en komt meteen in de eerste CD-speler, de CD-100 met het digitaal filteren. De quantisatieruis wordt daarin met hulp van oversamplen naar een hoger gelegen frequentiegebied gebracht. Aan de uitgang kan vervolgens een veel vriendelijker afvallend laagdoorlaatfilter met alle bijkomende zegeningen van dien worden gebruikt. De Philips methode werd niet veel later gevolgd door nagenoeg alle (vooral Japanse) concurrenten. .

Andere tongen beweren dat het oversamplen bij Philips uit nood is geboren omdat het bedrijf nog niet over 16 bit DAC’s beschikte, maar 14 bit exemplaren moest gebruiken in hun eerste generatie CD-spelers. Door het toepassen van oversamplen kon echter toch een 16 bit resolutie worden benaderd. Hoe dan ook: de concurrentie had het snel door dat onze nationale trots uit Eindhoven het technisch beter in orde had dan de Japanners.

En helemaal zonder?

Het zou hierna nog jaren duren voor iemand het aandurft om het helemaal zonder oversampling en/of brickwall fiter te doen. Het compleet weglaten lijkt technisch gezien geen optie, maar blijkt geweldig goed klinkende converters op te leveren! De no-oversampling/ no-analoge brickwall filtering ofwel de nono DAC wordt geboren.

Als CD-spelers in 1982 echter zonder brickwall filters op de markt waren gezet, waren ze ondanks de goede klankeigenschappen met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid totaal afgemaakt in de media omdat de gemeten vervormingcijfers ondeugdelijk bleken. Daar durfde echt geen fabrikant zich aan te branden. Kon je de boel evengoed direct sluiten.