CEC DA 03N DAC en TL 03N CD transport
USB connectie
De USB ingang maakt opvallend genoeg gebruik van de Tenor TE7022 converter, een budget oplossing. De Tenor methode is nog ouderwets adaptief en niet asynchroon, zoals we vandaag toch wel van USB connecties mogen verwachten. Adaptief wil zeggen dat de klok in de pc de dirigent mag spelen, bij de asynchrone methode wordt de pc buitenspel gezet en bepaald de systeemklok in de DAC het ritme. De Tenor chip is beperkt tot een samplefrequentie van 96 kHz, ook al niet helemaal meer volgens de laatste norm.
Nou, ik zal er niet omheen draaien. CEC gebruikt een ondermaatse USB converter. Het is als of de DAC al productiegereed is en de ontwerpers ineens beseffen dat ze nog wat vergeten zijn. Vervolgens wordt er nog even een USB converterprintje bij ingestopt.
Dat blijkt bij het openmaken van het apparaat echter niet eens het geval te zijn. Er zijn zelfs twee Tenor USB converters op de hoofdprintplaat te vinden, eentje voor de USB ingang op de achterkant en eentje voor de mini-USB aansluiting op het front.
Dood en doodzonde, deze verder zo prachtige CEC DAC verdient een eersteklas XMOS USB omzetter en geen dergelijk halfslachtige oplossing. We hebben het hier wel over een 4000 euro DAC, dan mag er naast een mooi smoelwerk ook een inhoud mogen verwacht die top is.
Luisteren
Ik heb zowel CD’s geluisterd als met mijn muziekMac als bron aangesloten op de USB aansluiting. Dat laatste valt ronduit tegen. Eerst is er de beperking tot 96 kHz, maar nog veel erger is dat de CD veel beter klinkt. Verdacht veel beter zelfs. Dat was het moment dat ik me vervolgens eens ben gaan verdiepen in de USB aansluiting, of liever gezegd, de methode die gebruikt wordt. Ik luister eerst naar de apparatuur die voor een recensie in huis is, vaak weken zonder onder de kap te kijken of het op de meetbank te zetten. De vraag is deze aansluiting een regelrechte aanfluiting of is de CD werkelijk een zo veel beter medium?
De oplossing
Ik heb de USB kabel maar uit de DAC getrokken, en mijn onvolprezen Stello U3 USB naar S/PDIF converter tussen Mac en CEC DAC aangesloten. Dit geeft een extra conversieslag naar S/PDIF en terug, maar dat voorkomt niet dat de orde werkelijk in één klap is hersteld. Zo, nu kan er echt gepraat worden. Nu hoor ik ook met mijn muziek vanaf de harde schijf hoeveel kwaliteit er in de CEC DAC zit. Hoge resolutie muziekfiles tot 24 bit/ 192 kHz sprankelen weer zoals ik er van gewend ben.
Het nadeel: het betekend wel weer een uitgave van een externe USB converter plus goede S/PDIF kabel boven op de al niet malse aanschafprijs van de CEC DAC. Zoals ik al vertelde, het is CEC onwaardig. Schaamrood op de kaken van de heren ontwikkelaars lijkt me wel op zijn plaats.
Hmmmmmm…
Even in de lotuszit en relax. Zo, nu kunnen we verder met het positieve deel. Want de CEC apparaten hebben verder, zoals we vaak bij de wat meer exclusiever audiospullen van Japanse afkomst zien, kwaliteiten die er mogen zijn. De afwerking is om door een ringetje te halen, van buiten en van binnen. Zelfs als je zoals ik niet veel meer hebt met een draaien van CD’s, valt er veel te genieten van de techniek en uitvoering van het CEC TL 03N CD-transport. 10 jaar terug zou ik hier heel erg hebberig van zijn geworden en alles in het werk hebben gezet, lees: op alle mogelijke manieren geld bij elkaar hebben geschraapt, om een transport als dit in mijn audiorek te kunnen zetten. Maar ja, Bob Dylan zong het al in de sixties: ‘The times they are chanching’…
Voor de liefhebber van de CD-speler kan dit echter nog steeds het snoepje van de week zijn. Het maakt het CD’s spelen een ritueel dat een beetje richting vinyl spelen gaat. Schuif naar achteren, zware puck oppakken, CD schijfje op de spindel leggen, puck er bovenop, schuif weer naar voren trekken en even wachten tot de TOC wordt ingelezen. Press play en geniet van je muziek. En het werkt allemaal als een zonnetje. Solide en supersmooth.
Vroeger was alles beter?
Maar klinkt de CD ook daadwerkelijk beter dan de zelfde CD geript naar de harde schijf en afgespeeld via mijn muziekMac? In ieder geval wel anders, maar beter? De muziek afgespeeld via het CEC transport heeft meer presentie in het middengebied maar het beeld is wat massief van karakter. Meteen omgeschakeld naar de harde schijf, via de Stello U3 converter, staan de stemmen losser in ruimte en krijgt lucht. Andersom neemt wat meer tijd in, omdat de CD stopt met spelen als er naar de coax ingang wordt geschakeld. Het beeld dat de CD weergave oproept is rubuust van karakter maar minder uiteen gesponnen dan dezelfde klanken vanaf de harde schijf. Het afspelen van de muziek vanaf de HD en vervolgens via een memoryplayer als Amarra , Pure Music of Audirvana haalt een typische CD sound van de muziek af en geeft er ruimte en adem voor terug.
Ik heb later Marco ook laten luisteren naar de verschillen en overeenkomsten en hij komt al snel tot dezelfde conclusie. Met het spelen van CD’s, zeker in een speler als dit, is niks mis, maar een goed geconfigureerd streamersysteem uitgerust met topsoftware en geheugen speelfunctie haalt meer uit de ogenschijnlijk identieke rij eentjes en nulletjes. En dan hebben we het nog niet eens over muziek in hogere resolutie…
Het ideaal ?
Nog veel mooier is natuurlijk als er helemaal geen geperst laserschijfje tussen opname en afspelen heeft gezeten. Als de files in feite rechtstreeks vanaf de server van de muziekuitgeverij kunnen worden gehaald is dat misschien wel het meest ideale wat we vandaag heb. Mijn bij HDtracks, Highresaudio, Linn Music etc gehaalde muziek klinkt in ieder geval geweldig goed, of de opname zelf moet matig zijn. Iso files van SA-CD schijven, direct afgespeeld of naar 24 bit/ 176,4 kHz PCM geconverteerd, kunnen ook geweldig goed klinken en gaan verder dan de 16 bit/ 44,1 kHz resolutie die we van de CD kennen.
De CEC DAC laat feilloos de kwaliteitswinst horen als eenzelfde album respectievelijk in zowel 16/44, 24/96 als 24/192 wordt gespeeld. Ik heb daar een LINN compilatiealbum dat in deze drie resoluties kan worden gedownload bij LINN Music. Prachtig divers vergelijkingsmateriaal.
Mooi artikel. Bizar dat een nieuwe DAC van dit kaliber gebruikt maakt van zo’n ondermaatste USB converter. Onbegrijpelijk.
Dick
Ik ben erg benieuwd naar jou ervaringen met het direct afspelen of het converteren van SACD ISO’s. Gebruik je dan Audirvana voor het direct afspelen en Weiss Saracon voor de conversies? In de hoop dat je hier nog een keer een artikel aan wilt wijten. Bij voorbaat dank. Roel
Ha Roel,
Als je een DAC hebt die DSD kan verwerken is het spelen van iso’s of losse DSD files een mooie optie. Als je DSD datastroom on the fly door de playersoftware van bijvoorbeeld Audirvana naar PCM laat converteren, geeft dat echter niet hetzelfde mooie resultaat dan dat het eerst via Weiss Saracon uiteen wordt gerafeld naar hoogbit PCM. Een erg leuk en leerzaam vergelijk overigens. Het is niet puur slecht hoor maar het kwaliteitsverschil is wel zo ruim dat je er geen al te geoefende oren voor hoeft te hebt.
Eerst je DSD door de Weiss Saracon halen is het advies. Bewaar je iso’s op een aparte harde schijf voor de toekomst, als je misschien eens een DAC in je audiorek zet die rechtstreeks DSD naar analoog omzet.
Bij mijn laatste bezoek aan Doede zijn we toevallig nog met de SA-CD iso’s bezig geweest, daar kwamen tot dezelfde conclusie.
Hoi Dick,
Waar zit het klankverschil in? Ruimtelijkheid, details, dynamiek?
Wat zijn de door jou gebruikte settings binnen Saracon? Kies je voor 24bit FLAC met een samplerate van 176.4 of 352.8 kHz? En wat doe je met de dither en 6dB gain settings?
Het is trouwens best een bewerkelijk klusje om de iso’s in de Terminal om te zetten naar losse DSD files voor Saracon.
Dag Roel,
Dick vroeg mij jouw vraag te beantwoorden, omdat ik nogal wat ervaring heb met het omzetten van ISO’s naar Hi-Res digitale audio files. Weiss Saracon is van origine een professioneel studio tool, waarvan de kwaliteit erg hoog te noemen is. Ik zal je ook vertellen waarom “on-the-fly” conversie programma’s niet dezelfde kwaliteit halen, maar ik zal beginnen met de instelling voor een goede conversie:
DSD to PCM
Format: Microsoft Wave Ex(panded)
Number Format: 24bit Fixed point
Dither: POWr3
Sample rate: 176.4
Gain dB: 0
Smart Interleave
De conversies draai ik op een aardig doosje: Dual core 3,33GHz, 8GB geheugen, SSD disk voor het OS en een RAID5 set van 8TB (6TB effectief) voor de muziek, maar bij het draaien van de conversies staan beide processoren bijna aan hun maximum. Ik heb al een paar keer gehad dat ik tussendoor nog even snel wat anders wilden doen (bijvoorbeeld het kopiëren van een aantal files) en dat na conversie bleek dat dit een zeer negatief effect had op de kwaliteit van de omzetting. In die gevallen heb ik de albums gewist en ben van voor af aan begonnen.
Dit zegt min of meer al iets over het direct afspelen van ISO’s met software. Natuurlijk gaat het wel met het gebruik van een grote input buffer, maar het is en blijft wringen en je haalt nooit de stabiele kwaliteit van Saracon. Daar is dan ook heel wat voor nodig, want er wordt immers 176.400 x per seconde een 24 bits sample genomen vanuit een bit stream waarbij 2.822.400 bits per seconde voorbij komen zetten……. en dat alles zonder jitter.
Dit is eigenlijk nog maar de helft van het verhaal, want na het labelen van de tracks met Tag&Rename (wat extreem snel gaat zolang het WAV-EX bestanden zijn) gebruik ik xrecodeII om de bestanden om te zetten van WAV naar FLAC. (AIF en vele andere formaten zijn ook mogelijk)
Is dit voldoende antwoord op je vraag?
Hallo Peter,
Wat die conversie met Weiss Saracon betreft , doe ik het niet veel anders, maar wat ik niet kan volgen is, waarom je dan nog naar flac omzet, met zoveel ruimte kan je het in wav laten zo dat tijdens afspelen je processor een stuk minder werk hoeft te verzetten, dit alles komt dan weer ten goede van het geluid
In mijn geval lijkt het wat meer sprankelend te klinken
Groet
Martin
Hoi Peter,
Dank voor je reactie. Deze instellingen gebruik ik grotendeels ook. Wat is de reden dat je niet direct naar FLAC gaat?
Mijn workflow is iets anders, omdat ik op een mac werk. Ik gebruik het programma “Tag” om de geconverteerde FLAC van extra meta-data te voorzien. Dit werkt prima.
Dag Roel,
Dat doe ik (misschien onterecht) om de omzetting zuiver te houden. Saracon is primair gemaakt om DSD naar PCM om te zetten en vandaar de keuze voor WAV EX. Als ik de bestanden dan omzet naar FLAC, kan ik ook nog terug naar de oorspronkelijke bestanden. Om dit mogelijk te maken gebruik ik xrecodeII als standaard tool, zodat er geen sprake kan zijn van verschillende conversie methodes. Zoals je misschien wel weet, wordt er met de conversie van wav naar flac omgeschakeld van Constant Bit Rate naar Variable Bit Rate en dit maakt de kans op afwijkingen met verschillende tools mogelijk. Saracon kan immers zelf geen bestanden terug converteren van flac naar wav….
En omdat het helemaal niet onwaarschijnlijk is dat ik mettertijd overschakel van flac naar iaf, lijkt mij dit de veiligste weg te gaan.
Dag Roel,
Dit was ik er nog vergeten bij te vertellen…. De keuze voor 0 dB lijkt in eerste instantie onlogisch, want bij het afspelen van de omgezette ISO’s klinken de albums een stuk zachter dan een doorsnee CD omzetting. Ik heb in het begin wel geëxperimenteerd met de gain, maar kwam er al snel achter dat een hogere gain niet tot het gewenste resultaat leidt. De tracks klinken met +3 dB dan wel harder, maar per definitie niet beter. Er gaat dynamiek verloren en ze klinken (tja zeg maar) onnatuurlijk. Het is een softwarematige aanpassing op het origineel en het eindresultaat wordt er dus niet beter op…..
Daar ben ik het helemaal mee eens Peter!
Hoi Peter,
Die ervaring heb ik ook. In theorie moet je 6dB toevoegen om hetzelfde level te krijgen als een equivalente PCM versie. In een aantal van mijn tests ben ik er zelfs achter gekomen dat er clipping kan ontstaan. Geen gain dus. Liever de voorversterker wat meer opendraaien 😉
Bewaar je dan zowel de ISO’s als de WAVex bestanden voor eventueel later gebruik?
In de mac versie van Saracon kan ik in de PCM2PCM modus wel degelijk FLAC files naar bijvoorbeeld WAVex converteren. De meta-data blijft dan behouden.
Hoi Roel,
Ja, in principe bewaar de ISO’s en de Flac-bestanden. Je weet immers nooit waar je tegen aan loopt en dat kan variëren van totaal dataverlies tot het op de markt komen van een beter conversie tool.
V.w.b. de PCM2PCM optie…. je hebt natuurlijk gelijk. Ik heb me eigenlijk nooit eerder afgevraagd wat het nut van die optie was 🙂 .
Hoi Peter,
Welk OS draait er op jouw systeem en met welke software speel je de ISO’s direct af? Ik gebruik Audirvana 1.4.6 onder MacOSX Lion.
@Roel:
Ik speel geen iso’s direct af. Ik bewaar ze om de reden die ik hierboven beschreef. Alles staat op de server als 24/176.4 Het OS is overigens Windows Server 2003 SP3
@Martin:
Sorry, ik heb je mailtje eerder gemist.
Ik ben het niet met je eens…. Het kost nagenoeg geen moeite om wav om te zetten naar flac en vise versa. Dat lukt nog wel op een doosje met een Pentium III. Verschil is er ook niet, want je kunt ze zonder verschillen terug converteren naar het origineel. Omdat flac een totaal lossless formaat is (zeg maar net zoals je een bestand zipped en weer uitpakt) zijn er ook gehoormatig geen verschillen. Toen ik pas begon met omzetten, had ik dezelfde ideeën als jij nu, maar daar was ik naar een paar blindtesten snel van genezen. Na een jaar heb ik dan ook al mijn eerder omgezette albums geconverteerd naar flac.
Wie zegt dat ik zoveel ruimte (over) heb ? 🙂
Hoi Peter,
Ik weet dat je de ISO’s eerst omzet, maar met welke player heb je het direct afspelen van ISO’s destijds getest?
Als ik een iso direct wil spelen gebruik ik Audirvana. De iso schuif je simpel in het playscherm en spelen maar.
@Dick
Ik gebruik ook Audirvana 1.4.6, maar ik ben benieuwd wat Peter gebruikt, omdat zijn systeem op Windows draait.
Hallo Roel,
Een paar updates gemist van Audirvana? We zijn sinds afgelopen week bij versie 1.5.4…:-)
@Dick
Nee hoor, ik wacht eerst een stabiele 1.5.x versie af. Versie 1.4.6 is tot nu toe aardig stabiel.
Ik heb geen enkel probleem met instabiliteit van van 1.5 en verder. Je kunt 1.4 en 1.5 ook gewoon naast elkaar gebruiken hoor, mocht dat je gemoedsrust ten goede komen…:-)
Ik draai zo ook naast elkaar hoor. De nieuwe functies van 1.5.x hebben voor mij nog geen meerwaarde. Of zie ik iets over het hoofd?
Dag Roel,
Sorry voor het late antwoord. Voor wat betreft de ISO-player: Voor zover ik weet heb ik hierboven nergens gesuggereerd dat ik ISO’s rechtstreeks afspeel met een player, maar in dat verband zal je vervolgvraag wel zijn waar ik mijn mening op baseer dat een player als Audirvana minder kwaliteit levert dan Weiss Saracon… Dat baseer op op signalen van mensen in mijn kenissenkring die zelf het vergelijk hebben gezocht tussen direct afspelen van ISO’s en met Saracon omgezette tracks. Ik heb daar eigenlijk helemaal niet bij stil gestaan…. ik heb alleen de onderbouwing proberen te geven voor het verschil in kwaliteit wat door anderen al is/was vastgesteld.
Maakt dat mijn verhaal twijfelachtig? Dat hangt er vanaf vanuit welke positie je het bekijkt. Het zou daarom wel aardig zijn als anderen een mening geven over het (al dan niet) bestaan van kwaliteitsverschil c.q. hoorbaar verschil tussen de directe en de indirecte omzetting van DSD naar PCM.