Triodedick MonoBill Classic
De cirkel weer rond
Toen ik het oorspronkelijke plan voor het bouwen van geïntegreerde versterker ‘Bill’ en later de afgeleide monoblok versterker ‘MonoBill’ destijds begon uit te werken was het de bedoeling om de schakeling zo klassiek mogelijk te houden. Een beetje als eerbetoon aan het goede werk van D.T.N. Williamson. De push pull schakeling van Williamson is tot op de dag van vandaag een inspiratiebron voor het leeuwendeel van de hedendaagse buisversterkers. Gepubliceerd in de april en mei edities van 1947 van het “Wireless World” magazine onder de titel: “Design for a High-quality Amplifier”. De schakeling werd echter al snel bekent onder de naam “Williamson Amplifier”. Een uitgebreid en boeiend verhaal over de Williamson versterkers vind je onder meer in dit artikel van Stan White.
Bill en MonoBill perikelen
Geïntegreerde versterker Bill heeft echter een bijna even zo klassieke ‘Long tail’ fasedraaier gekregen en tijdens de denk en opbouwfase van de Triodedick MonoBill liep ik tegen de Dalojan site aan, inmiddels een goede en gewaardeerde audiovriend. Jan gebruikt een simpele stroombron in de kathodecircuits van de fasedraaier/driver. Na wat experimenten is deze hybride fasedraaier in de eerste Triodedick MonoBill terecht gekomen. Ook MB II begon zijn bestaan met deze opzet.
Maar ik had wel de mogelijkheid ingebouwd voor verdere uitwerkingen door meteen een extra buishouder op het chassis te zetten. Het plan om de oorspronkelijk klassieke Williamson schakeling, waar Bill en MonoBill in feite hun naam aan te danken hebben, nog eens te gebruiken bleef altijd wel op de achtergrond spelen. MonoBill II is in den beginne dan ook niet veel anders dan een MonoBill uno in een aluminium behuizing in plaats van de houten omlijsting. Het is dat deze schakeling me ook zo goed bevalt, anders was ik ongetwijfeld wel eerder met de uitwerking van de klassieke schakeling bezig gegaan.
Afbouw en wederopbouw
Twee jaar geleden, het zal op een regenachtige middag geweest zijn, heb ik de Triodedick Monobill II alsnog gedeeltelijk ontmantelt. Het is het verhaal van Triodedick MonoBill II en de latere Triodedick MonoBill Classic die je hier kunt lezen. En het verhaal is hierna nog niet af. Er zijn heet van de naald nieuwe ontwikkelingen die ik de komende weken uit ga werken. De uitgangstrafo van Bill is, en dat durf ik hier hardop te zeggen, buitengewoon goed. Voor het vinden van een echt betere push pull trafo’s zul je heel erg je best moeten doen, en waarschijnlijk ook flink dieper in de knip moeten tasten.
Stop de persen!
Maar er blijkt nog een bonus mogelijk, hoewel ik besef dat dit woord inmiddels een wat nare bijsmaak geeft… Samen met de maker van de MonoBill uitgangstrafo heb ik wat heen en weer gesproken om wat extra wikkelingen toe te passen die het mogelijk moet maken om kathodefeedback te kunnen gebruiken. Zoals dat in de oude fameuze Quad versterkers wordt gedaan. Ook Audio Research past het al lange tijd toe bij hun beroemde buizenbakken. En dat is niet het meest beroerde voorbeeld, lijkt me. Na het bestuderen van de Quad methode, die het wiel al succesvol heeft uitgevonden, enkele prototypes heen en weer sturen en veel meten is het definitieve recept bepaald. Afgelopen week zijn de eerste complete versies bij mij op de deurmat gezet. Je leest er binnenkort ongetwijfeld meer over op deze site.
Artikel over de Mono Bill 2, uitstekend, ik was super onder de indruk van de geluidskwaliteit! Wil alleen een ding weten, de impedantie van de uitgangstrafo, kan 6K6 Ultra-lineair? Regards to all!
Hallo Tony,
Jawel, je kunt gerust een uitgangstransformator gebruiken met een RAA van 6K8.
In order to build a pair of Mono Bill Classic Amps I tried to order the applicable set of transformers from ae-europe but it seems, they stopped the delivery and I got no answers on my emails. Any suggestions?
Dirk from Berlin/D
Hello Dirk,
AE is moving house at this moment. They don’t stop building transformers. You better call them by phone: 0031 224-296077
Thank you for the quick answer Dick, i’m going to enlarge the timeframe for the project (the winter comes for sure) so I can wait a bit longer.
Regards
Dirk
Olá vou montar o Bill push-pull I só que no diagrama esquemático, o tráfo de saída é um 5K6 posso usar um tipo excelente que tenho, só que 6K6? Thank You!!
I don’t speak Spanies so well, but if you mean of can use 6K6 output transformers in stead of the 5K6 ones in the MonoBill, I say yes, no problem…:-)
Dag Dick,
Is er ondertussen al iets bekend over de kathodefeedback-versie van de trafo’s?
Hallo Bart,
Jawel, de nieuwe uitgangstrafo’s met staan inmiddels op de MonoBill.
Nou, ik ben erg benieuwd!
Ik gebruik momenteel de VDV GIT80 met kathodefeedback via de secundaire, daar ben ik erg van gecharmeerd. Die AE’s met een aparte feedbackwikkeling zijn dan natuurlijk helemaal mooi.
Hallo Dick
Ik kijk uit naar de schema’s en resultaten van de mono-bill’s.
Ik heb er inmiddels 3 gebouwd, L/R en voor men center en heb de nieuwe AE UGT’s.
Gr
Paul
Hallo Dick,
bedankt voor al het goede werk en de verdere evolutie van deze kennelijk erg populaire versterker. Mij eigen KT88 blocs zijn over de jaren steeds verder in de richting van dit voorbeeld geevolueerd, alleen de stroombron (LM317) en de uitgangen (6k5 UL custom van AE) zijn nu nog anders dan het monobill schema.
Een woord van waarschuwing bij de toepassing van Auricaps: de exemplaren die ik in de la heb liggen zijn 450vdc. Tenzij je je erg zeker voelt in je discipline van het gebruik van de standby schakelaar is dat echt te weinig, ook gezien het feit dat het een fixed bias versterker betreft.
Ik heb er zo eens een keer 1 door laten slaan, dat wil je dus echt niet. Voor mij geen koppelcaps onder de 500v meer op die plaats…..er is meer dan genoeg keuze in de 630v categorie.
Ik kan niet echt terugvinden of Audience die dingen nu van een ander, hoger gespecificeerd dielectriek heeft voorzien.
Hallo Jan Geert,
Over een eventuele (kort of wat langere) overspanning bij MKP foliecondensatoren hoef je je beslist geen zorgen te maken. Anders wordt het met elco’s, die je zeker niet moet overbelasten.
Dick,
Is MonoBill Classic ook zonder preamp te gebruiken of is de gain dan te laag?
Ik zit over een stereo variant te brainstormen.
Groet,
Robert Daems.
Hallo Robert,
De MonoBill Classic heeft ruim voldoende ingangsgevoeligheid om gewoon met een volumeregelaar aan de ingang te worden gebruikt.
Je kunt dus zonder verdere kunstgrepen een stereovariant maken die als geïntegreerde versterker kan dienen.
Beste Dick,
Ik las in de Eerste pagina van je Mono Bill 2.0 een opmerking over een extra wikkeling op de UGT welke CFB mogelijk maakt ? Maar ik vind het nergens terug wel de NFB
Bedankt alvast voor je antwoord
Met vriendelijke groeten
Bert
Halle Bert,
Daar is destijds inderdaad mee gestoeid. Maar is nooit meer van de grond gekomen.
Beste Bert,
Ik heb vorig jaar nog een Bill gebouwd (inmiddels omgetoverd tot een Classic Bill). Op de uitgangstrafo van AE Europa zaten wel degelijk kathodefeedback wikkelingen. Dat werkt uitstekend overigens. Uitgangsimpedantie en vervorming zijn een stuk lager en die NFB had ik dus niet meer nodig.
Met vriendelijke groeten,
Ronnie
Dat zijn mooie berichten, Ronnie!
Maar Ronnie ik zie ze ook maar ik bedoelde het schema.
Excuus voor de verwarring en ook een CFB versterker gebouwd waarbij een flinke hoeveelheid Bill in zit. Met poolse UGT’s ringkernen met CFB.
Niet mijn ontwerp maar van Anne Buis en ik luister er nu al twee jaar elke dag naar.
En ben er tevreden over. Maar ik vind het bouwen nog leuker dan luisteren.
Beste Dick,
Mijn Bill versterker, stereo versie, doet het naar tevredenheid. Op de UGT’s zitten de extra katkode wikkelingen. De vraag is echter hoe sluit ik ze aan, wat is de aansluitvolgorde? Ze zijn verder niet gemerkt, verkeerd om geeft meekoppeling neem ik aan. Verder heb ik een Tentlab bias module maar dat zal geen probleem zijn neem ik aan. De bias module komt dan tussen de kathodewikkeling en massa.
Bvd voor het antwoord.
Henk.
Ronnie zijn er gegevens bekend over de kathode Feedback Wikkelingen?
Ik heb met hulp hoor, want ik had het zelf waarschijnlijk niet goed werkend gekregen. Een CFB versterker gebouwd vind je hier: http://zelfbouwaudio.nl/forum/download/file.php?id=122698&mode=view Dit is het schema wat ik gebouwd heb. Hetloont de moeite om verder te kijken Wat betreft updates van het schema. Het ontwerp is van Anne Buis.
De trafo die ik daarin gebruik heeft CFB wikkelingen op 10%.
Is dat bij de Bill trafo ook ? En mag ik misschien ook jouw schema zien ?
En ook zeer benieuwd naar de eigenschappen van de Bill trafo in Bandkern uitvoering. Ook daar vind ik niets van.
Alvast eenieder bedankt voor elke reactie
Met vriendelijke groeten
Bert
Sorry Bert. Ik had je vraag niet eerder gezien. Deze wikkelingen heb ik in serie met R13 en R14 gezet, maar ik kan niet precies meer zeggen in welke richting. Van te voren heb ik eerst een sinussignaal op de ingang gezet en dan naar de polariteit van het signaal op deze wikkelingen gekeken (met een oscilloscoop). En dan zo aansluiten dat je tegenkoppeling krijgt. Als het echt nodig is kan ik nog wel eens in de versterker kijken.
Overigens denk ik dat de weerstandwaarden van R3 en R4 niet juist zijn in het schema van de Classic Bill. Ik heb ze verlaagd naar 28k. Dan is de anodespanning van de drivers netjes rond de 196 V en is de vervorming ook laag. Ook nog wat andere ideeën uitgewerkt. Het blijft leuk dat bouwen.
Ondertussen heeft de versterker al aardig wat uurtjes gewerkt, en ik luister er met veel plezier naar. De CFB en het weglaten van de global NFB was volgens mij een hele verbetering en kan ik dus sterk aanraden.
Met vriendelijke groeten,
Ronnie