Restauratie van een Garrard 301 deel-1
Hij stond al een hele lange tijd op mijn lijstje: een Garrard 301 platenspeler. Met een beetje mazzel en wat hulp van Audio Grail in Engeland heb ik dan toch een fraai exemplaar kunnen scoren. Na een lange tijd op zijn beurt te hebben gewacht is het nu tijd om deze klassieker weer muziek te laten maken. Een fikse restauratie is dan onvermijdelijk. Zeker voor deze vroege Garrard 301.
Geschiedenis van de Garrard 301
De Garrard 301 zag het licht in 1954. In eerste instantie was de platenspeler bedoeld voor de pro Hifi markt, platen studio's en radiostations. Opmerkelijk is de oerdegelijke constructie and de geweldige mooie mechaniek om alles te bedienen. Iets wat in die tijd niet ongewoon was. Kijk bijvoorbeeld ook maar eens naar de binnenkant van een Thorens TD124 of een onverwoestbare Gates CB-77. Deze laatste staat nu op de werkbank en is bijna klaar. Als techneut lik je je vingers hier bij af.
Moderne snaar aangedreven platenspelers
Als je een dergelijke constructie heden ten dage zou moeten maken zou het onbetaalbaar worden. Maar ook dat is natuurlijk relatief. Als ik de 'moderne' en vaak peperdure 'touwtjes- en snaar' aangedreven platenspelers uit het top segment zie, dan zou je voor dat geld een aardig eind komen vermoed ik. Het is als platenspeler fabrikant echter veel eenvoudiger om een snaar aandrijving te maken.
Een separate DC motor met een moderne sturing, aangedreven één of meerdere snaren ter compensatie van het duw en trekwerk wat een snaar aangedreven loopwerk met zich meebrengt. Het kost allemaal niet zo heel veel meer en de techniek is gewoon op de hoek van de straat te koop. Daarbij staat het ook nog eens imposant. Maar of het er beter op geworden is? Dat denk ik niet.
Bejaard maar 'alive and kicking'
Deze bejaarde jongens hebben een fraaie techniek in huis die na 50 jaar gewoon nog zonder problemen werkt. Zelfs na jaren in functie, waarbij de werkdruk bijna 24/7 belast was. De belangrijke punten zijn vaak over gedimensioneerd en gemaakt volgens zeer nauwe specificaties. Denk aan de sterke en onverwoestbare synchroon motor, welke zeer nauwkeurig zijn rondjes draait, gestuurd door de frequentie van het lichtnet en het hoogwaardige plateau lager. Daarbij is alles zo geconstrueerd dat bij een defect het onderdeel gewoon kon worden gerepareerd. Iets wat in deze wegwerp maatschappij bijna niet meer voor komt.
De prachtige constructie van de 'versnellingsbak' van de Gates CB-77 platenspeler
De eerste Garrard 301 serie was grijs (hamerslag) en heeft een zogenaamde 'grease bearing'. Deze vroege Garrard 301 serie is heden ten dage zeer gewild en daarom ook erg kostbaar. De latere versies hebben een olie lager (zoals deze restauratie machine) en de kleur veranderde van grijs naar creme. De kwaliteit is er echter niet minder om.
De Garrard 301 is gemaakt tot 1965 en werd daarna vervangen door de Garrard 401. Met name het uiterlijk onderging een metamorfose en daarmee kreeg de speler kreeg een wat modernere uitstraling.
" Beautiful 'Audio Grail Garrard 301' with Audio Creative GrooveMaster II + Koetsu Coral Stone "
De Garrard 401 is ook een erg mooie platenspeler. Ik heb er hier nog één staan die ik hierna onder handen ga nemen en voorzien van een fraaie console. Deze Garrard 401 is gebouwd tot 1977 waarna hij vervangen werd voor de Garrard SP25. Daarmee verdween ook de oerdegelijke en mooie fijnmechanica en de uitzonderlijk goede aandrijftechniek. De spelers die na de Garrard 401 werden geproduceerd haalden bij lange niet de kwaliteit van hun voorgangers. Deze latere spelers zijn voor ons dan ook niet interessant.
Garrard 401
Een punt van aandacht
We gaan de 301 deel voor deel ontmantelen. Een waarschuwing vooraf. De metalen delen van de mechaniek van de vroege serie Garrard's (301 en deels 401) zijn behandeld met een Cadmium plating . Het lastige is dat deze plating oxideert in de tijd en verandert in een wit los zittend poeder, Cadmium oxide. Dit Cadmium oxide is uiterst giftig en carcinogeen. Doordat het makkelijk loslaat van de ondergrond kun je het zomaar inademen en ook kan de cadmiumoxide door de huid migreren. Niet schuren en handschoenen zijn verplichte kost!
Je kunt zien aan de metalen delen zien of er met cadmium is gecoat. Ze hebben dan een een typerende lichtgele kleur, zoals op deze Garrard 301 die ik bezit. Bij de latere versies zijn deze delen verzinkt en kunnen geen kwaad. De kleur van zink plating heeft een goudkleur. Mocht je echter een 'cadmium' speler hebben, gebruik dan handschoenen en zorg dat je het poeder niet inademt. Mijn 301 heeft dus de bewuste Cadmium coating en dit is dan ook de reden dat de gehele speler deel voor deel uit elkaar moet. Ik wil alle delen chemisch strippen en opnieuw laten coaten.
Zorg dat je alle delen netjes in zakjes doet zodat je het later weer terug kunt vinden en op de juiste plek weer kunt monteren. Allereerst halen we het idler wiel er af. Dit wiel vervangen we straks voor een splinternieuwe. Ook al ziet het oude wiel er nog goed uit. Na 50 jaar en ontelbare draaiuren is de elasticiteit er echt wel uit. Dit geld ook voor alle veren en ophang rubbers van de motor. Gelukkig worden er veel onderdelen weer nieuw gemaakt. We gaan op deze punten dan ook niet bezuinigen. Versleten rubbers en veren zijn een belangrijke bron voor het ontstaan van rumble en resonantie problemen. Dit is overigens een punt waar fanatieke idler wiel 'tegenstanders' vaak mee schermen. Geloof me, dan hebben ze het over een niet of slecht gerestaureerde platenspeler. Ik zeg het nog maar een keer. Een goed gerestaureerde, hoogwaardige idler drive platenspeler, voorzien van nieuwe vering, rubbers en idler wiel, heeft zeer lage rumble waarden en is klankmatig gewoon superieur aan alle 'touwtjes en snaar' aangedreven platenspelers......punt.
Het centraal lager wordt daarna verwijderd en ook het kapje van de schakelaar kan er af. Dan kunnen we de speler omdraaien en de binnendelen gaan demonteren.
De motor van de Garrard 301
Het volgende belangrijke onderdeel is de motor. Het lijkt misschien moeilijk om deze te verwijderen. Maar als je even goed kijkt is het zo gepiept. De motor 'hangt' in een aantal veren, welke worden gedempt met rubbertjes. Als je de kleine zegeringetjes verwijdert, kun je de veren eenvoudig verwijderen. Ook hier geldt dat we deze onderdelen gewoon vervangen voor nieuwe veren en rubbers. Doe je dit niet, dan zal de motor nooit volgens specs kunnen lopen. De constructie van de motor ophanging is cruciaal voor het verminderen van motor resonanties.
demontage van de motor is echt niet moeilijk en als je zorgvuldig werkt past straks ook alles weer netjes in elkaar. Aan het eind van mijn verhaal geef ik je de adressen waar ik alle onderdelen heb besteld. Een andere belangrijke actie bij de restauratie van de motor is het vervangen van de sinterbronzen lagerbussen. Daarvoor moet de motor wel even helemaal uit elkaar. Verder worden de kogel waarop de as draait vervangen. De vilten olieringen, de veren en rubbers worden vervangen door nieuwe. Je ziet hier de motor zoals hij eruit ziet na 50 jaar dienst. Veel stof, spinnen-rag en verouderd vet. Het is geen overbodige luxe om de motor eens een goede servicebeurt te geven.
De veren zijn door middel van kleine pennetjes aan de motor bevestigd. Door het verwijderen van een zegerring kun je de veren eenvoudig losmaken. De pennetjes worden weer schoongemaakt en opnieuw gebruikt.
Als de motor los is kun je zien hoeveel vuil er in de loop der jaren is vast gekoekt. Dat geld ook voor de olie en vilten ringen in de motor zelf. Maar voor het zover is moet alles uit elkaar. Schrik niet. Deze spelers zijn voor de pro audiomarkt gemaakt. Alle componenten zijn gemaakt om te kunnen vervangen. Hier golden andere regels dan nu in onze huidige wegwerp maatschappij.
De motorbehuizing bestaat uit twee delen en deze zijn door twee lange schroeven aan elkaar verbonden. Na het verwijderen van de schroeven kan de motor uit elkaar worden gehaald. De behuizing bestaat uit de twee behuizing 'schelpen' en de rotor.
In de behuizing zitten de twee sinterbronzen lagerbussen verscholen achter een bevestigingsplaatje, die met 4 popnagels is vastgezet. Deze popnagels moeten worden verwijderd als je de bronzen asbussen wit vervangen. Ik doe dat door voorzichtig de geklonken achterzijde van de popnagel met een boortje van 3 mm. op te boren. Let wel op dat je niet in de behuizing boort. Nu kunnen de vier popnagels worden verwijderd.
Met het verwijderen van de plaatjes kun je de bronzen lager verwijderen. Je ziet dat er ook een vilten ring en een klemring is geplaatst. Deze moeten straks weer op de juiste volgorde worden gemonteerd. Je kunt goed zien dat de olie in de ring erg vuil is en gehydrolyseerd (hard geworden) is. Deze ring geeft geen olie meer af aan de kwetsbare lagerbus.
Ik gebruik hier geen nieuwe popnagels meer. Maar tap M3 schroefgaten waardoor de gehele constructie straks weer netjes in elkaar kan worden gezet. De gaten zijn 2 mm. en moeten daarom opgeboord worden tot 2,5 mm. Daarna kan er eenvoudig M3 schroefdraad in worden getapt.
Zo, nadat alles is gereinigd worden de nieuwe onderdelen (vilten ring en sinterbronzen lager) weer geplaatst en van olie voorzien. Ook vervang ik de stalen kogel door een saffieren kogel. Als we toch bezig zijn, dan in één keer zo goed mogelijk. Saffier behoord tot de korund groep en is het op één na hardste materiaal ter wereld (op diamant na). Gelukkig kan dit materiaal tegenwoordig industrieel worden gemaakt en is het heel betaalbaar. De rotor wordt teruggeplaatst en de motor delen kunnen weer worden vastgezet. Doe dit met beleid. Draai tijdens het vastzetten van beide schelpen af en toe even aan de rotor om deze netjes te centreren en draai de moeren rustig, om en om vast.
De rest van de onderdelen zijn netjes schoongemaakt. Je ziet hieronder ook het gedemonteerde lager. Daarover later meer.
Kijk eens aan. Een heel verschil. Hier zie je de motor voor en na de gehele restauratie. Met de nieuwe onderdelen is deze motor weer helemaal in nieuwstaat. Dit was een behoorlijke klus, maar wel een zeer belangrijke. Een goed lopende motor, voorzien van nieuwe veren en rubbers, zorgt voor minder resonantie en een geruisloze en stabielere gelijkloop.
Rest nu nog de de overige delen van de mechanica te verwijderen. Alle metalen onderdelen worden netjes gedemonteerd, genummerd en in zakjes gedaan. De delen die met klinknagels zijn verbonden, laat ik als één geheel. Daarna heb ik alles opgestuurd naar de Fa Hegin om deze delen elektrolytisch te reinigen en opnieuw te bekleden met een nikkel coating.
In het volgende deel ga ik verder met het volledig strippen van de het plateau, waarna er een nieuwe coating wordt aangebracht. Daarna kan de wederopbouw beginnen. Wordt vervolgd...
Waar heb ik alles gekocht:
Garrard 301: Audio Grail Garrard 301
Garrard onderdelen: Perfect Sound UK
Nieuw idler wiel: Audio Silente Italy
2 komponenten lak: Crop Car repair online
Berken multiplex: De Hout Groothandel
vloerlak: Gamma eigen merk vloerlak mat
GrooveMaster tonearm: Audio Creative
Bijzonder wat jij voor elkaar hebt gekregen! Ik heb al jaren een 301 in bezit die ernstig kapot is en waar ik dus totaal niet uitkom.
Wellicht heb jij tips voor mij hoe ik de platenspeler weer tot leven kan wekken.
Hallo Wouter, ik zou gewoon het blog even in de gaten houden. Binnenkort komt deel 2 online. Maar met deel 1 kun je al behoorlijk uit de voeten.
Dag Wouter, is hij te koop?
Vintage
Welke onderdelen zijn nu precies met cadmium bewerkt?
Alle blank metalen delen aan de onderzijde van de speler.