iGoliath 211 triode versterker
Metingen
De totale harmonische vervorming plus ruis en brom (FFT THD+n residu) gemeten bij 1 watt met een 1 kHz meetsignaal in 8 Ohm voor zowel een 60 als 80 mA Bias, komt voor deze versterker uit op respectievelijk 0,48% en 0,33%. De cijfers komen voor het grootste deel op conto van de 2e harmonische vervorming, zoals het FFT spectrum van figuur 3 laat zien. 
Het harmonische spectrum loopt mooi gelijkmatig af. Figuur 3 toont twee metingen naast elkaar bij een Bias van 60 en 80 mA. De ruisvloer ligt iets lager dan -120dB en de 50Hz stoorspanning beperkt zich tot -73dB. De 100Hz harmonische ligt al op -76dB. Zelfs met je oor tegen de speaker gedrukt is er geen hoorbare brom.
Het extra vermogen wat binnen het A2 gebied beschikbaar komt, is goed te zien in dit plaatje. Het 10% THD+n punt geeft 18 en 20 Watt aan bij een Bias van resp. 60 en 80 mA zonder dat er een harde clip optreedt. Dit 10% punt wordt overigens bereikt bij een signaalsterkte aan de ingang van 2,9 V
De frequentierespons bij 1, 12 en 20 Watt worden weergegeven. Binnen -3dB is de karakteristiek recht tot 19 kHz. Hoewel deze cijfers vergeleken met solid state versterkers misschien niet spectaculair ogen, valt het resultaat voor een 211 single ended versterker beslist niet tegen.
De curves aan beide zijden van het frequentiespectrum verlopen elegant. De bandbreedte beperking is het gevolg van het compromis wat je moet sluiten bij het maken van een 10K Ohm uitgangstrafo die ook nog eens grote uitgangs- vermogens aan moet kunnen. Kijkend naar het -3dB punt in het laag, dat in alle gevallen kleiner is dan 16 Hz, moge duidelijk zijn waar hier voor is gekozen. Daarvoor is er voor een extra grote trafokern gekozen.
Ook op deze versterkers is de lineariteitmeting op 70 Hz (naar het idee van Menno van der Veen) uitgevoerd; zie figuur 7. Deze test laat zien of de versterking constant is van zeer kleine tot zeer grote signalen. De nu gebruikte uitgangstrafo is iets minder lineair dan die in de 300B versterker van vorig jaar. De variatie beperkt zich echter tot ongeveer 0,4 dB binnen een uitgangspanningbereik tussen de -86 dBV en 14 dBV. De oploop links onder -86dBV wordt veroorzaakt door het doordringen van 50 Hz brom in de meting en mag genegeerd worden (kijk hiervoor nog eens naar het bovenste plaatje). De metingen zijn uitgevoerd bij een bias instelling van 60 en 80 mA en geven eigenlijk alleen boven de 10W een afwijking in de lineariteit ten nadele van de 80 mA instelling.
De dempingfactor ligt tussen 3,2 en 3,3 in het grootste deel van het frequentiegebied, zie figuur 8. De kathode tegenkoppeling zorgt ervoor dat de inwendige weerstand van de eindbuis een stukje verlaagd wordt. Zonder de CFB zou de dempingsfactor uitkomen op 2,3.
(Je kunt weer op de plaatjes klikken voor een grotere afbeelding)
Muziek
De weergave van muziek, daar is het uiteindelijk allemaal om te doen. Vergelijken van versterkers kun je alleen maar doen vanuit een duidelijk referentiepunt en ik was zo gelukkig om zowel de Goliath met mu-stage voortrap als de iGoliath met interstage naast elkaar te kunnen beluisteren. Het zijn uiteindelijk twee totaal verschillende versterkers geworden en hoewel ze veel gemeen hebben, verschillen ze ook als echte broers. Er is en blijft niets moeilijker dan perceptie om te zetten in duidelijke en begrijpelijke termen, maar om de verschillen in een paar woorden te duiden: er is meer controle in mid-laag en laag. Zangstemmen hebben meer autoriteit dan de oorspronkelijke Goliath en het laag is strakker. Dit alles zonder in te boeten op detaillering. De versterkers staan nu bijna een jaar te spelen en zijn zeer stabiel gebleken. Ik kan niet anders zeggen dan dat ik erg tevreden ben met het eindresultaat.
Waarschuwing
Deze versterker gebruikt een spanning die rond de 1000 Volt ligt en heeft een voeding die voldoende stroom levert om een acute hartstilstand te veroorzaken. Het is daarom niet aan te raden om deze versterker te bouwen indien je niet gewend bent om met zulke hoge voltages om te gaan en/of bekend bent met de risico’s.
Peter heeft ook een eigen site: http://audio.fam-gelder.nl/
Hoi Peter,
Gefeliciteerd met je leuke artikel; dit leest goed weg. Ik ben trouwens wel benieuwd waar het tweede-orde nulpunt bij zo rond de 65kHz vandaan komt ? Zit dit hem in de miller-C en de paracitaire-C van de interstage transformator ? Of heeft dit een andere oorzaak ?
Dag Raymond,
Bedankt voor je reactie! Er moest nog het e.e.a. geregeld worden voordat ik jouw vraag via de site kon beantwoorden en heb ik in eerste instantie rechtstreeks naar jouw mailadres gereageerd. Dit antwoord heb je dus (in grote lijnen) al ontvangen.
Het afvallen van de frequentiecurve bij 65kHz is de fysieke beperking van de UGT. Zoals ik al in het artikel schreef, moet je bij het maken van zo’n trafo met een hoge impedantie (10K) èn veel vermogen over de primaire wikkeling, compromissen sluiten en/of keuzes maken. Je kiest voor een frequentie range die start in het diep laag of je kiest voor een ver doorlopend hoog. 65kHz is overigens een frequentie die 3x boven de gehoorgrens ligt, dus de gekozen verhouding van hoog en laag in deze uitgangstrafo, is in mijn beleving perfect.
De 6H30 set-up van de voortrap die hier gebruikt wordt, is identiek aan de set-up die Dick toepast in zijn voorversterkers. Volgens de meetplaatjes die hij voor deze versterkers gemaakt heeft, haalt hij met gemak de 100kHz. Ook de 1:1 interstage is een meerdere malen toegepast component en deze kent vanzelfsprekend ook een begrenzing, maar deze ligt rond de 100kHz.
Ik hoop dat dit voldoende antwoord is op jouw vraag.
Peter,
Ik luister met enorm veel plezier naar je eerste Goliaths. Ik heb ze ongeveer twee jaar geleden van je gekocht en ze klinken perfect! Ik heb inmiddels de Audio Note’s AN-E van Dick gekocht en dit is een goede combinatie!
Ik volg de voorderingen nauwlettend op afstand en ben zeer geïnteresseerd.
Keep up the good work and keep in touch!
Groet Michael
Ik was laats bij een kennis van mij die ook met een 211 bezig was. In opdracht van een Engelsman was hij bezig aan een trafo voor een 211, 12kOhm / 4 en 8 ohm. Het prototype wat hij net klaar had liep van 10Hz- 73kHz -3dB. De belasting is hoger dan de goliath omdat de buis op 1200V komt te staan.
Ik vond de trafo echter wel heel duur, 250 euro en zoek nog naar een betaalbaardere trafo. Wat kost die van AE?
Hallo John,
Alles is relatief natuurlijk. Als het een goede trafo is hoeft 250 euro niet te veel te zijn. Wat de Goliath trafo’s van AE kosten? Je kunt ze even bellen of mailen natuurlijk…:-)
Ik heb de prijs, via via, van AE gekregen: €235,- p/st
Omdat ik veel verzoeken krijg voor het aanleveren van een onderdelenlijst, kun je deze vanaf heden op mijn website vinden (laatste pagina van het artikel over de 211 versterker, helemaal onderaan)
Voor zover mogelijk staan er ook de prijzen bij (en alternatieve onderdelen met een prijs)
Ik heb een ul versterker gebouwd met buis rca 813.met een spanning van 760 volt. Op de plate. De ugt heeft een impedantie van 5 kilo ohm. De nrs heeft een spanning van 60 volt negatief. De kathodestroom is 100 ma. Wat mijn vraag is de plaatspanning niet aan de lage kant? Peter Jansen.
Dag Peter,
De verhouding Va en Ia komt mooi uit op 76%. Natuurlijk kun je het voltage verhogen, maar dan verandert alles mee vanaf de voedingstrafo tot aan de UGT. Ik heb vóór de iGoliath zelf ook een 813 gebouwd. Je kunt het verhaal lezen op: http://audio.fam-gelder.nl/index.php/buizenprojecten-menu/16-813seul. Als je het optimale uit jouw setup wilt halen, zou ik een GM70 buis proberen i.p.v. de 813, maar ook dat gaat niet zonder een aantal aanpassingen.