Eindversterkers met buizen in soorten en maten
McIntosh
Dat het nog veel extremer kan laten Frank McIntosh en Gordon Gow al in 1948 zien met hun Unity Coupled Circuit. Op het eerste oog lijkt de schakelwijze op die van Peter Walker in de Quad versterker. Een wikkeling van de uitgangstransformator in zowel het anode en kathodecircuit. Maar bij even verder kijken zie je snel dat het om een totaal andere schakeling gaat. Het woord Unity zegt het eigenlijk al: de anodewikkeling is even groot uitgevoerd dan de kathodewikkeling. De schermroosters van de in de push pull gebruikte eindbuizen zijn daarbij kruislinks op de anodeaansluitingen van de uitgangstrafo’s aangesloten.
Een ander opvallend punt is de lage ruststroom die gebruikt wordt voor de eindbuizen. Deze staan nagenoeg in een Klasse-B instelling. Heel apart dat je de buizen ook na vele uren op spanning gewoon vast kunt pakken zonder de kans op onmiddellijke brandblaren. Het zal de levensduur erg ten goede komen. In een meer reguliere schakeling wil je het wel laten om de eindbuizen in een Klasse-B instelling te gebruiken. Het levert een matige liniariteit op met ongewenste vervorming in het overgangsgebied van een negatieve naar het positieve deel van het muzieksignaal. Een beetje zoals de cross over vervorming waaraan de vroegere solid state versterkers nog zo oor tergend aan leden.
Maar met de zelfs anno 2011 nog steeds opvallende McIntosh schakelwijze worden de eindbuizen strak door de schakeling in een houdgreep gelegd. De voordelen: een uitstekende liniariteit, ofwel een heel lage vervorming. De pentode eindbuizen die zich bijna als triodes gaan gedragen. Met als resultaat een sterk verlaagde uitgangsweerstand van de versterker waardoor de versterker weinig moeite zal hebben met een aangesloten luidsprekersysteem.
Naast deze voordelen rijst echter een enorm nadeel op: de stuurtrap moet excessief veel stuurspanning moet aan kunnen leveren. En daarvoor was nog meer ontwikkelwerk nodig.
Kijk je goed naar een schema van een eindbak van een McIntosh dan wordt er eigenlijk maar één extra buisje gebruikt om de extra grote spanningzwaai mogelijk te maken. De drivertrap voor de eindbuis lijkt sterk op een veelgebruikte kathodevolger. Kijk je beter dan valt op dat deze laatste buistrap voor de eindbuis ‘zwevend’ lijkt te zijn gemaakt. Dus niet rechtstreeks is gerelateerd aan massa. De onderkant van de kathodeweerstanden liggen niet zoals normaal aan massa maar staan op een negatief spanningpotentiaal van pakweg -150 volt (afhankelijk van de gebruikte eindbuistypes). Ik schat uit mijn blote hoofd dat je zo gemakkelijk 200 volt of meer piek/piek uit de driver kunt halen zonder dat ‘ie clipgedrag gaat vertonen. En dat is juist wat zo broodnodig is om de ongevoelige Unity Coupled eindtrap aan en uit te kunnen sturen. Mmm, erg boeiend allemaal. Potjandorie nog aan toe zeg, en dit is in 1948 al uitgedacht…
Food for thought?
Hedendaagse revolutionaire uitvindingen in buisschakelingen? M’n neus! Nagenoeg alles is al in de ‘gouden eeuw’ van de buis uitgevonden, door pientere mensen. We hebben vandaag absoluut betere kwaliteit passieve componenten ter beschikking, mooie processor gestuurde ondersteunende elektronica bedacht, maar de hoofdlijnen zijn destijds al uitgezet. Ik weet zeker dat als je het schema van een klassieke MC30 van McIntosh pakt, deze praktisch uitwerkt en het voor elkaar krijgt er een paar goede Unity Coupled uitgangstransformatoren voor te laten wikkelen, je een geweldig fraaie eindversterker krijgt die niet onder doet voor het leeuwendeel van hedendaagse buizenbakken.
Wordt zeker nog eens vervolgd…
Ziet er heel mooi uit julie nieuwe site.
Dat er maar heel veel moois op komt te staan.
Gr Hans
Gaarne als extra een klein artikel wijden aan jullie 75 ohm meting van dig.interlinks.
Verder waar blijft de recensie van de MYTEK DAC???
Doorgaan met goede artikelen,vlak voor de vakantie nog wat extra,s!
vr.gr.
Ben van Druten
Food for thought…vind ik ook de buizen gebruikt door NAT audio.
De transmitter (QB5/1750) met 100 watt per kanaal of de Magma (450TH) met maar liefst 160 Watt.
Beide bakken klasse A en single ended !!!!
Erg benieuwd hoe zo iets klinkt. (betalen kan ik het toch niet haha)
Hallo René,
Die grote buizenbakken van NAT heb ik al meerdere keren mogen horen. Die klinken uitstekend. Maar ja, ze zijn kostbaar en alles behalve ‘groen’…haha… Een KT88 versterker of een 300B bakje is daarbij vergeleken een zuinige jongen.
Hallo Dick Ik had een vraagje aan je , heb de Audio Note ANE speaker en wil hier een Sun Audio 2a3 single ended achter.Wat denk jij. mvg Ron
Ik zie geen enkel probleem Ron…:-)
Gaaf artikel, het leest lekker weg en de uitleg is duidelijk. Ik ben benieuwd of je de cyclotron schakeling eens onder de loep hebt genomen, die zie je bijna nergens toegepast. Daar zou ik graag nog het een en ander over willen lezen.
Hallo Milo,
Ik heb zelf geen ervaringen met de Cylotron OTL schakeling. Maar misschien andere lezers?
Ik ben zelf nieuw op het gebied van buizenversterkers, en deze verdere electronica, maar waar zou ik het beste voor kunnen kiezen als ik naar een versterker onder de 1000 euro op zoek ben
Kom je eens hier luisteren ik heb er een stuk 5 in werkende toestand een Supertriode met trafoos van TORROIDY eigenbouw
Inspiratie Triode Dick Zijn bouw ontwerpen waren zo klip en klaar Maar wilde niet meteen 1000€ aan een versterker uitgeven Ook met eigenbouw zit je daar zo aan als je kwaliteit wilt
een Versterker met Hammond trafoos en EL12 eindbuizen ultralineair Denk dat versterkertje net onder de 500€ is gebleven
En ook nog een versterker van Chinese makelij met KT77 pushpull
Meen dat die iets van 750€ nieuw koste weet niet zeker of dat ook ultralin is klinkt anders dan mijn supertriode , maar ik vind het heel veel uitmaken wat je muziek voorkeur is En hoe HARD je wilt draaien
Heb ook nog wat met EL84 bocama la224b dat zijn 10 watt misschien een paar wat meer
Doen het uitstekend ook op de Kef Q9
Speakers doen ook veel die nu in huiskamer staan moet ik wat meer in stoppen als in Kef-Q9
Ik probeer die McIntosh eindtrap te begrijpen. Het schermrooster van de eindtetrodes en de anodes van de stuurtriodes zitten aan de anodes van de andere eindtetrodes. Dat betekent dat als de ene eindtetrode meer stroom gaat trekken haar schermooster en de anode van haar stuurtriode een hogere spanning krijgt, omdat de andere eindtetrode minder stroom gaat trekken. Dankzij de stuursignalen die 180′ uit fase zijn.
Dat lijkt op een soort van meekoppeling. De tetrodes krijgen daardoor een supertriode karakter. Ik neem aan dat die tetrode dip hiermee verholpen is. Boeiende schakeling, vooral het opsplitsen van de primaire wikkeling van de uitgangstrafo. Tetrodes krijgen daardoor op hun kathode een enorme spanning, zodat die stuurtriodes die grote zwaai moeten kunnen maken.
Groet Paul Reus, de Bilt
Dick bedankt voor het overdragen van je Kennis.
Je was mijn inspiratie om weer met buizen te gaan spelen in 2014 en erg veel hulp gehad en nog steeds van Anne Buis
Met vriendelijke groet OpaBert