Eindversterkers met buizen in soorten en maten
Long Tail
De Schmitt of Long tail fasedraaier uit zie je o.a. in hedendaagse versterkers van Jadis, PrimaLuna, Conrad Johnson, Lua, McIntosh, Audio Research.
De eerste buis versterkt eerst het inkomende muzieksignaal. Dat wordt van de anode weer afgetakt die vervolgens direct met het stuurrooster van de volgende buis verbonden is. Dit noemen we direct of DC gekoppeld. Dat houdt wel in dat de tweede buis met zijn instelling totaal afhankelijk is van de eerste buis. Het muzieksignaal wordt in dit buisje verder versterkt en automatisch 180 graden in fase gedraaid weer van de anode afgetapt. Dat is belangrijk.
De tweede buishelft krijgt helemaal geen muzieksignaal op zijn rooster maar haalt het signaal via de kathode binnen. Omdat de kathodeweerstand, die wel van 10 tot 22 kiloOhm kan variëren (dit is de ‘tail’ of staart, waaraan dit principe zijn naam dankt) van de beide buisjes gemeenschappelijk gedeeld is zorgt de spanningmodulatie (het muzieksignaal), die de eerste buishelft over de weerstand veroorzaakt, voor aansturing van deze buis. Dit muzieksignaal komt vervolgens weer versterkt en in fase gedraaid vanaf de anode afgetapt. En dan blijkt dat op beide anodes een 180 graden in fase gedraaid muzieksignaal staat, precies wat we willen om naar de beide eindbuizen te sturen.
Je ziet deze fasedraaiers zowel klassiek gebouwd als met hulp van moderne solid state hulpelektronica. Dat laatste wordt vaak gebruikt in de vorm van een hoogohmige stroombron die de hoge weerstandwaarde in de ‘tail’ van de fasedraaier vervangt. Een solid state stroombronschakeling is simpel te maken met twee of drie transistors en een paar weerstandjes. Het zorgt er voor dat de kathode een vele malen hogere weerstandwaarde ‘ziet’ voor AC signalen (ons muzieksignaal!). Dat zal er vervolgens weer voor zorgen dat de modulatie van de tweede buishelft gemakkelijker wordt. Deze tweede buishelft wordt immers aangestuurd via de kathode en niet via het stuurrooster.
Kathodyne
De Kathodyne is er in zijn oervorm, of met een extra spanningversterkende buffer trap. Die laatste zagen we het eerst in de beroemde Williamson versterker uit 1948 en wordt o.a. toegepast door (weer) PrimaLuna, Synthesis en Dynaco. Ook hier weer een eerste buis dat het muzieksignaal versterkt en met de anode weer direct verbonden met het rooster van de volgende buis. Maar nu wordt er maar één triode gebruikt om het ín en uit fase muzieksignaal te maken. Heel slim bedacht. De stroom loopt niet alleen door de buis maar ook door de anode- en kathodeweerstanden, beide 15 kOhm in het schema.
En als de stroom hetzelfde is, is de spanningsval ook gelijk volgens de Wet van Ohm. Een nadeel van deze schakeling is dat de anode-uitgang een veel hogere uitgangsweerstand heeft dan de kathode-uitgang. Dat kan deze fasedraaier minder lineair maken dan gewenst, wat ongewenste vervorming kan geven. Over het totale frequentiegebied moeten de muzieksignalen wel gelijk blijven in uitgangspanning. Williamson kwam met de oplossing: zet een extra, veel gemakkelijker aanstuurbare versterkertrap, tussen fasedraaier en veel moeilijker te sturen eindbuizen. Er zijn nog meer voordelen, maar dat wordt te veel voor dit artikel.
Floating Paraphase
En dan hebben de Britse Floating Paraphase, die vinden we o.a. in de beroemde Quad versterkers, de Amplimo kit en de niet meer bestaande maar nog steeds bekende versterkers van Audio Innovations. Dit is een mooie. De ingangsbuis versterkt het muzieksignaal weer en geeft zijn 180 graden in fase gedraaide signaal op de anode. Tot dit punt verschillen de fasedraaiers onderling niet.
En kijk eens, heel handig is met twee weerstanden tussen de beide anodes de floating, ofwel zwevende, aansturing gemaakt. Er wordt hiermee gelijkertijd voor een locale tegenkoppeling van de tweede buis gezorgd. Dat zorgt er ook voor dat de buis bij veroudering niet langzaam steeds minder gaat versterken. De versterking neemt wel af, maar de mate van tegenkoppeling ook. Zo compenseren ze elkaar voor een lang en gelukkig samenzijn.
Ziet er heel mooi uit julie nieuwe site.
Dat er maar heel veel moois op komt te staan.
Gr Hans
Gaarne als extra een klein artikel wijden aan jullie 75 ohm meting van dig.interlinks.
Verder waar blijft de recensie van de MYTEK DAC???
Doorgaan met goede artikelen,vlak voor de vakantie nog wat extra,s!
vr.gr.
Ben van Druten
Food for thought…vind ik ook de buizen gebruikt door NAT audio.
De transmitter (QB5/1750) met 100 watt per kanaal of de Magma (450TH) met maar liefst 160 Watt.
Beide bakken klasse A en single ended !!!!
Erg benieuwd hoe zo iets klinkt. (betalen kan ik het toch niet haha)
Hallo René,
Die grote buizenbakken van NAT heb ik al meerdere keren mogen horen. Die klinken uitstekend. Maar ja, ze zijn kostbaar en alles behalve ‘groen’…haha… Een KT88 versterker of een 300B bakje is daarbij vergeleken een zuinige jongen.
Hallo Dick Ik had een vraagje aan je , heb de Audio Note ANE speaker en wil hier een Sun Audio 2a3 single ended achter.Wat denk jij. mvg Ron
Ik zie geen enkel probleem Ron…:-)
Gaaf artikel, het leest lekker weg en de uitleg is duidelijk. Ik ben benieuwd of je de cyclotron schakeling eens onder de loep hebt genomen, die zie je bijna nergens toegepast. Daar zou ik graag nog het een en ander over willen lezen.
Hallo Milo,
Ik heb zelf geen ervaringen met de Cylotron OTL schakeling. Maar misschien andere lezers?
Ik ben zelf nieuw op het gebied van buizenversterkers, en deze verdere electronica, maar waar zou ik het beste voor kunnen kiezen als ik naar een versterker onder de 1000 euro op zoek ben
Kom je eens hier luisteren ik heb er een stuk 5 in werkende toestand een Supertriode met trafoos van TORROIDY eigenbouw
Inspiratie Triode Dick Zijn bouw ontwerpen waren zo klip en klaar Maar wilde niet meteen 1000€ aan een versterker uitgeven Ook met eigenbouw zit je daar zo aan als je kwaliteit wilt
een Versterker met Hammond trafoos en EL12 eindbuizen ultralineair Denk dat versterkertje net onder de 500€ is gebleven
En ook nog een versterker van Chinese makelij met KT77 pushpull
Meen dat die iets van 750€ nieuw koste weet niet zeker of dat ook ultralin is klinkt anders dan mijn supertriode , maar ik vind het heel veel uitmaken wat je muziek voorkeur is En hoe HARD je wilt draaien
Heb ook nog wat met EL84 bocama la224b dat zijn 10 watt misschien een paar wat meer
Doen het uitstekend ook op de Kef Q9
Speakers doen ook veel die nu in huiskamer staan moet ik wat meer in stoppen als in Kef-Q9
Ik probeer die McIntosh eindtrap te begrijpen. Het schermrooster van de eindtetrodes en de anodes van de stuurtriodes zitten aan de anodes van de andere eindtetrodes. Dat betekent dat als de ene eindtetrode meer stroom gaat trekken haar schermooster en de anode van haar stuurtriode een hogere spanning krijgt, omdat de andere eindtetrode minder stroom gaat trekken. Dankzij de stuursignalen die 180′ uit fase zijn.
Dat lijkt op een soort van meekoppeling. De tetrodes krijgen daardoor een supertriode karakter. Ik neem aan dat die tetrode dip hiermee verholpen is. Boeiende schakeling, vooral het opsplitsen van de primaire wikkeling van de uitgangstrafo. Tetrodes krijgen daardoor op hun kathode een enorme spanning, zodat die stuurtriodes die grote zwaai moeten kunnen maken.
Groet Paul Reus, de Bilt
Dick bedankt voor het overdragen van je Kennis.
Je was mijn inspiratie om weer met buizen te gaan spelen in 2014 en erg veel hulp gehad en nog steeds van Anne Buis
Met vriendelijke groet OpaBert