Een Lenco L75 in een PTP-4 jas (Deel1)
Nu Dick druk is met digitale zelfbouwprojecten zoals de fraaie DDDAC 1794 NOS DIY DAC, ga ik verder met een fraai analoog zelfbouw project: de PTP/Lenco L75 platenspeler
Een klein stukje geschiedenis
Als in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw (stereo) platen spelen populair wordt, zijn er een aantal platenspeler producenten die zich volledig richten op deze markt. Twee belangrijke spelers op het gebied van serieuze audio zijn de Zwitserse producenten Thorens en Lenco.
In die tijd was aandrijving via een zogenaamd idlerwiel erg populair.
Een idlerwiel aandrijving is een techniek waarbij het plateau wordt aangedreven via een rubberen wiel die direct via de motor wordt aangedreven. Op de foto hiernaast zie een Lenco idler wiel. Bij Thorens werd pas later de snaaraandrijving in de consumenten draaitafels zoals de Thorens TD 150 en de Thorens TD160 ontwikkeld. Bij Lenco heeft het idlerwiel tot ver in de jaren zeventig stand gehouden in de Lenco L serie, waarvan de Lenco L75 de meest populaire versie was.
Welke techniek is het beste?
Nu zijn er veel voor en tegens te bedenken voor beide aandrijftechnieken. Twee kampen die beiden gelijk hebben, volgens mij. Het grootste verschil zit hem in de ervaring/beleving van de muziek. Waar een snaaraandrijving superieur kan zijn in nagenoeg geluidloos spelen en precies en gedetailleerd is in de geluidsreproductie, is een idler wiel altijd ‘luidruchtiger’ en robuuster. Er is namelijk altijd een wielcontact met het plateau en dus een directe verbinding met de motor. Dit tussenwiel maakt als zodanig wat meer geluid dan een dunne rubberen snaar. Ik denk echter dat een goed gebouwde en afgeregelde idlerwiel aandrijving superieur is aan de snaaraangedreven platenspelers, ongeacht de prijsklasse. Het grote pluspunt van een idler aandrijving is de geweldige drive en kracht in de muziek. Ik heb dat nog bij geen enkele snaaraandrijving ervaren. Ik moet zeggen dat dat wel heel erg plezierig is om naar te luisteren.
Rumble
Een veel gehoord argument tegen de idlerwiel aangedreven spelers is het optreden van rumble. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat het motor ‘lawaai’ door de directe aandrijving wordt overgebracht via het plateau, aan het gevoelige element. Dit vraagt dus om een constructie van instrumentenmakers precisie en is daarmee dus een kostbare methode. Als het goed wordt gedaan is de rumble nagenoeg verwaarloosbaar. Een goede gerestaureerde Thorens TD 124 heeft een rumbleniveau kleiner dan -58 dB! Daar kunnen zelfs hedendaagse snaaraangedreven spelers een puntje aan zuigen.
De Thorens TD 124
Destijds werd de Thorens TD124 voornamelijk geproduceerd voor de professionele markt zoals radio stations, muziekstudio’s en een enkele gefortuneerde sterveling die een dergelijk machine kon betalen. Er zijn er zo’n 93000 van gebouwd. Veel zij er verdwenen in de tijd, maar er zijn er van die kleine 100.000 exemplaren nog behoorlijk veel bewaard gebleven. Als je even googeld of op ebay zoekt kom je er zeker een paar tegen. Veelal zijn deze machines niet gereviseerd. En dat laatste is een must, als je een dergelijke machine weer wil laten presteren waarvoor hij gemaakt is.
Op dit moment is het zelfs zo dat een gereviseerde Thorens TD124 bijna het beste wat je op platenspeler gebied kunt kopen, mits de speler vakkundig is gerestaureerd. Na 50 jaar is elke platenspeler uit die tijd aan revisie toe, ook al is er weinig mee gespeeld. Het lagervet en de smeerolie is ingedikt en gehydrolyseerd. 50 jaar stof heeft zich genesteld op de vettige bewegende delen waardoor een juiste werking van dit stukje precisie mechanica wordt belemmerd. Dat je voor een dergelijke gerestaureerde speler stevig in je portemonnee moet duiken is geen verrassing maar wel gerechtvaardigd. Na restauratie kunnen de Thorens spelers weer makkelijk 50 jaar mee en kunnen de spelers zich meten met het beste wat heden ten dagen op platenspeler gebied wordt gemaakt. Daarnaast is een Thorens TD 124 ook nog eens waardevast en ik vermoed dat wanneer het aanbod nog schaarser wordt, de prijs letterlijk door het plafond zal gaan. Het is dus een goede investering om een dergelijke speler nu aan te schaffen, als je de centen hebt liggen.
mooi verhaal Marco, ben benieuwd naar je ervaringen. Overigens de laatste Stereophile heeft ook een aardig artikel over PTP. Mijn eigen ervaringen met tussenwielaandrijvers zijn gemengd. Van Jaap Pees van Hanze Hifi heb ik een aantal jaren geleden een geheel gereviseerde TD124 mogen gebruiken en testen. Was inderdaad erg onder de indruk van de drive, het LF rumble verhaal was verwaarloosbaar maar zeker bij stille klassieke LP’s was een 200hz-achtige mechanische motorbrom aanwezig, scheelde een dikke slok op een borrel met mijn TD150.
Dag Marco,ik probeer te begrijpen waarom een tussenwiel meer drive aan de muziek geeft.
Waar is dat een gevolg van?, ik snap het nu niet.
beste groet,
Bram
Hallo,
Onlangs verving ik de kogel van het lager ( L 75 ) door een keramisch exemplaar uit Frankrijk. Reinigde, “smeerde” de motor, tussenwiel enz..
Dat ging prima. Ik blijf me echter afvragen hoeveel omwentelingen een Lenco-plateau nog kan maken als je bij 33 toeren per minuut de stroom onderbreekt en wetend dat hierbij het (gave) tussenwiel de motor mee op sleeptouw neemt. En verder :
Wat is er dan zo mis met die originele Lenco-arm ? De V-Blocks werden veravngen door Quartz-blokjes van een NL in Canada. En waarom zijn die Rega RB 250-300 armen het voorwerp van verdachtmaking. ( Die SME II – 3900 lijkt me anders wel wat )
Vriendelijke groet uit België.
Hallo Bram,
Door de overbrenging met een tussenwiel heb je een ‘starre’ en krachtige verbinding tussen motor en plateau. Dit kun je merken als je een lenco of een thorens tussenwiel platenspeler probeert tegen te houden. De energie van de motor wordt direct overgedragen aan het plateau waardoor je een bepaalde continu aandrijving krijgt. Veel kracht dus, met een continu toerental. Een snaar is lang en heeft een bepaalde elasticiteit. Het is meer een ontkoppeling van plateau en motor. Dit veroorzaakt een minimale duw-trekbeweging tussen plateau en motor wat een een minder stevige aandrijving geeft. De directe koppeling van motor en plateau die je bij een Lenco L75 of Thorens TD 124 hebt, veroorzaakt de drive in de muziek.
Dag Marco,
Ik lees wat je schrijft, maar klopt het ook?, ik denk even terug aan wat Rene van Es een paar geleden schreef bij zijn overstap van de 124 naar Transrotor.
Hem valt de toegenomen rust in het geluid met de Transrotor op t.o.v. de tussenwiel aandrijving die hij daarna bij vergelijk als veel onrustiger bestempeld, ik meen dat hij daarna niet meer als dynamischer durft te benoemen.
Het is best mogelijk dat je veel meer kracht uit deze aandrijving kunt voelen als je het plateau probeert te stoppen, maar dat is denk ik ondergeschikt aan de gelijkloop, dat lijkt me belangrijkrijker, idealiter gaat het om die 331/3 toeren bij de hoogst mogelijke gelijkloop, die kun je namelijk wel meten, als ik aan mijn snaaraangedreven 78 plateau meet kom ik bij een sinustoon van 1000 Hz op een fluctuatie van ca 3 a 4 Hz uit, dat is op zich niet veel op het oog maar bij vergelijk met iets beters zullen derden wellicht gelijk zeggen, ik vind het niet goed genoeg, en het wellicht ook alleen hieraan wijten, of dat klopt, de juiste aanpak is weet ik ook niet, dus m.a.w. hebben we wel alles wat van belang is meegewogen, weten we genoeg van alle mogelijke variabelen, of gaan we tekort door de bocht, ik vind dit echt moelijk.
Ik weet dat bijvoorbeeld A.J. Conti van Basis met steeds preciezer geslepen snaren meer gelijkloop weet te bereiken, de vormvastheid van de snaar is daarbij van groot belang, dan denk ik aan de rek/trek die je noemt, ook de precieze buitendiameter van je tussenwiel is natuurlijk van vergelijkbaar belang, zeker in combinatie met de eventuele vervorming van het rubber tijdens draaien, dat wellicht zelfs een vergelijkbaar effect kan geven, leuk he, op een gegeven moment is niks zeker meer.
Hebben jullie hierwel eens aan gemeten?, ik denk ook dat 100% gelijkloop niet bestaat hoor, en het zal zich bij ieder merk weer anders manifesteren, maar of je kunt claimen dat de Pace en rRythym afhankelijk is van de wijze van aandrijven?, Tom Fletcher van NAS bijvoorbeeld had daar ook weer een heel afwijkende kijk op en zijn spelers worden heel erg gewaardeerd op muzikale betrokkenheid.
Het maakt me niet uit welke weg gevolgd wordt, dat is ieder zijn vrijheid, en als je het vergelijkt met een smaakje dan moet je vooral de manier kiezen die jezelf het lekkerst vind want het gaat om jeigen plezier natuurlijk.
Ik vind ze er trouwens wel heeel erg mooi uitzien, (een 124 verdient het om gered te worden) veel mooier dan de oude Lenco’s, en dat vintageapparatuur nog steeds tot hele grote dingen in staat is weet ik ook, en niet hoeft te verbleken, niets is perfect, dus hoe goed moet het zijn?.
Maar we moeten vooral van de muziek blijven genieten, daar draait het om.
Fijne zondag gewenst!,
Bram
Hoi Bram,
Ik kan alleen maar schrijven wat ik ervaar en hoor. Er wordt een hoop geschreven en geroepen in audioland. Veel is wel met een korreltje zout te nemen. Dat een snaar meer rust geeft, zoals Rene van Es beweerde, klopt. Dat ervaar ik ook. Maar het tussenwiel geeft veel meer het muzikale Tjakka gevoel, het ‘erbij’ zijn gevoel. Ik zou zeggen, ga het zelf ook eens beluisteren, als je de mogelijkheid hebt. Dan weet je wat ik bedoel.
Het hoe en waarom is wel heel interessant en we willen daar zeker aan gaan meten in de toekomst.
Maar uiteindelijk is het meten ondergeschikt aan de muziekbelevenis en gaat het om wat jijzelf prettig vind om van de muziek te genieten. Daar heb je volledig gelijk in.
Marco
Ik ben zelf in het bezit van een Thorens TD 160 en een Lenco L 78 SE en ik ervaar hetzelfde als Marco.Alleen bij mij draaide het plateau net iets te langzaam door slijtage van het rubber aan het aandrijfwiel.Na vervanging van een nieuw wiel is dat probleem opgelost.Ik heb dan nog niet de drang om hem verder te upgraden,al ben ik dat wel van plan.
We hebben een meubeltje geërfd, waar een lenco platenspeler inzit. Ik vraag me nu af welke lenco het is.
Kunt mij verder helpen? Hierbij een foto van de onderkant.
Hallo Johan,
Ik weet niet wat voor een type het is maar ik adviseer je om je aan te melden op het Lenco forum
https://www.lencoheaven.net. Als je daar de vraag stelt met daarbij een paar foto’s heb je een grote kans op een reactie.
Succes.
Marcel
Hoi, diverse draaitafels gehad oa snaaraangedreven Thorens en direct drive Technics en vele andere gehoord. Tevens top Sony sacd met complete Alan Wright mod gehad. Daarna als een blok gevallen voor een Thorens td124. Mijn eerste indruk was “wat gebeurt hier?”. De muzikale drive, de slam, de kracht, de fysieke aanwezigheid van zangers en instrumenten, het was overweldigend. Heb er direct een gekocht en dor Jaap Pees laten restaureren. Inmiddels heb ik hem 10 jaar en er is in de loop van de tijd het een en ander gemodificeerd waaronder een externe voeding, Schopper hoofdlager en non-magnetisch plateau en onlangs het Woodsong torlon lagerbodem. Deze modificaties hebben gezorgd voor een enorme toename van detaillering, resolutie en finesse. Vooral het torlon lagerbodem is een no-brainer. Iedereen die zijn muziek op vinyl echt wil beleven zou eens een 124 of een andere vintage idlerdrive moeten beluisteren.