Een DIY supertweeter voor de Klonwall
Ik heb jullie beloofd om terug te komen op de mogelijkheid om een supertweeter te gebruiken op de Klonwall. Dat wil ik bij deze dan ook doen. Ik denk dat een supertweeter een waardevolle aanvulling kan zijn voor veel luidspreker systemen. Deze betaalbare DIY Fostex supertweeter is het proberen zeker waard.
De functie van een supertweeter
Een supertweeter heeft als functie het frequentiegebied in het allerhoogste frequentiegebied aan te vullen. De standaard tweeter in de Klonwall, de Stage Line MHD-190, heeft een frequentiebereik van 4 tot 20 KHz Meer dan voldoende zou je zo zeggen. De meesten onder ons horen toch niet meer dan 15 KHz En dat is hoog aangehouden. Ik durf wel te beweren, dat het voor veel van de mensen boven de 40 jaar al bij 12 KHz ophoud. Maar dan heeft een supertweeter toch geen zin? Dat is de vraag die mij op de afgelopen audio zelfbouwdag ook een aantal keer werd gesteld. Een heel terechte vraag. Toch ervaar je met de aanvulling van een supertweeter, meer detail en ruimte om de muziek.
Boventonen en resonanties
Een mogelijke verklaring van het effect van een supertweeter is, dat zich binnen het ultrahoge frequentiegebied boventonen of harmonische knopen vormen. Een soort energieknopen die in het midden/hoog voor een soort versterking of ‘verdikking’ van frequenties veroorzaken. Deze boventonen ervaren wij als mens als aangename klanken. Wie wel eens een klankschaal heeft gehoord of aangeslagen weet wat ik bedoel. Naast de grondtoon van de klankschaal zijn er meerdere boventonen die met elkaar resoneren en elkaar versterken. Wie een ander idee hierover heeft, mag het rustig delen.
Mijn eigen ervaring is, dat met het inzetten van een goede supertweeter, het totale geluidsbeeld ‘voller’ wordt, met meer detail en ruimtelijkheid. Tja, ik weet dat ik nu een aantal subjectieve termen heb laten vallen, maar anders weet ik het ook niet te omschrijven. Wanneer je de supertweeter uitschakelt, verdwijnt er een bepaalde ruimtelijkheid en mis je wat detail in de muzikale ervaring. Het wordt ineens minder spannend, zeg maar. Dezelfde ervaring heb ik overigens ook bij het inzetten van een goede subwoofer voor de allerlaagste frequenties: het totale muziekbeeld wordt spannender en completer.
Welke supertweeters doen mee?
Fostex T900A
De Fostex T900A is een tweeter uit het topsegment van Fostex. De T900A heeft een frequentiebereik tot 38 kHz en heeft een rendement van 106 Db. Dat is teveel voor een directe aansluiting op de Klonwall, die een rendement heeft van ongeveer 96 Db. Hiervoor heb ik een L-pad ingezet. Straks daarover meer. Deze Fostex T900A behoort tot de top van de Fostex tweeters en wordt in een fraaie, aluminium/brons gefreesde behuizing geleverd.
Wellicht een domme vraag. Voor het bepalen van die weerstandswaarden voor de LPAD met de site die je in het artikel aangeeft. Ik wil een tweeter verzwakken die volgens het datablad een impedantie van 6 Ohm heeft, het totale luidsprekersysteem heeft echter een impedantie van 8 Ohm. Vul ik nu 6 of 8 Ohm in in de formule ?
Hallo Marcel,
Je moet de impedantie van de tweeter zelf gebruiken.
My name is Robert Bastani, i am the manufacturer of the Gemini tweeters and there are numerous heavy technical failures your article is based on and i`m honestly curious about your findings:
– You use a cap of 1Microfarad, this crossovers an 8Ohms tweeter like the
other tweeters you auditioned electrical at about 18Khz and a 16Ohms tweeter
like the Bastanis Gemini tweeter electrical at about 10Khz. A tweeter which
is crossovered much lower than another always will produce much higher spl
in lower regions compared to the higher crossovered tweeter. This is the
reason for the low rating of the Bastanis Gemini tweeter but probably you
don`t have the technical background and didn`t know this.
– You use an L-pad, this lowers the quality of the tweeters and steals
detail, so that a tweeter which is made to work fine without any
attentuation may sound darker compared to a tweeter which would sound bright
without quality- reducing parts before it.
– Have you used caps in the quality- league of the best Danish caps or the
Bastanis caps? Darker sounding caps also will cover brightness and steal
resolution which may let bright sounding tweeters sound more “fresh and
detailed” and let better tweeters sound dark. Probably you took the best
available caps, you don`t give any informations which!?
– The Gemini tweeters are 16Ohms – is your L- pad made for this, have you
used the same L- pad for the 8Ohms and the 16Ohms- tweeters like you did
with the caps?
– The graph you printed is from the manufacturer – if you would have
printed own measurements (with waterfall and efficiency) to view the graphs
would have been very interesting.
– Have you measured the distortions of the tweeters at low and high level?
There are some additional possible reasons for the results of your
comparison but they are not for a public place. The method your
supertweeter- report is done is wrong from technical side (see the points
above) and nothing is said about the tweeters quality but knowing the
technical failures the author of the artical tells many things about
himself.
Robert Bastani
Hi Robert,
In respect of your comments, I have done some additional listening tests.
The capacitor I have used in the review is a Bastanis 1,15 uF. With a 16 Ohm tweeter, like your Gemini, it will set the crossover at approx 10 kHz. The Fostex is a 8 Ohm tweeter and sets the crossver, with the same value capacitor, at approx 18 kHz. Correct.
For additional tests, I have used a 0.47 uF capacitor for the Gemini, it sets the crossover frequency for the Gemini to approx. 18 kHz. Similar to the Fostex. Of course I use the same brand capacitor for both tweeters.
I have connected the Gemini directly to the loudspeaker terminals, without the L-pad (16 Ohm). Listening with the Gemini starting at 18 kHz. adds just a little extra detail, in my (hearing) opinion. Probably the Gemini has a max frequency range, estimated to about 20 kHz. ??
The Fostex however, adds just more transaparancy and more detail to the sound in this set up with the Klonwall loudspeaker.
As I already explained in my review that the positive effect of a supertweeter, that reaches over 30 kHz., is most probably the effect of harmonics in the upper frequency range, wich enriches the total music experience.
Then there is the effect of resonance and distortion as you mentioned. I did not measure this. I judge these tweeters on my personal hearing. There are loudspeakers that have poor resonance behavior, and when you measure them, the results are sometimes way out of line. But they can sound beautiful. So, listening is more important than measurements. I do not care if the speaker is made out of a shoe-box, has fancy looks or has discussable specs. If it sounds good, I am fine with it.
Your Gemini is not a bad tweeter. On the contrary. I am very enthousiastic about it, in combination with the Bastanis Matterhorn. But it just does not outperform the Fostex tweeters in this setting, with the Klonwall.
Goed verhaal dit. …alleen ik kan niet zo’n mooi aluminium behuizing maken kan ik dit bij je bestellen?
Remco
Hallo Remco,
Helaas. Het is voor mij eenmalig.
Ik heb die FT17H ook weleens toegepast in een speaker die ik destijds “Klonatine” had genoemd.
(Op het zelfbouwaudio forum is nog wel e.e.a. terug te vinden)
Oorspronkelijk had ik daar ook een 1uF MKP condensator gebruikt voor het filteren. Later kreeg ik een paar AmpOhm Paper-Oil condensatoren in handen die ik ertussen had geplaatst. Dit maakte de klank van het geheel een stuk vriendelijker. Ik kon me direct herkennen in wat je schreef over de FT17H, maar experimenteren met de condensator kan hier wel verschil maken.
Als je ooit eens een luistersessie geeft dan houd ik me aanbevolen. (Dat album van Crosby is geweldig, ik ben ook op zoek naar de Vinyl variant.)
Hoi Albert,
Hier bij Rumoh zijn deze Fostex supertweeters te koop.
http://www.rumoh.eu/nl/horn-tweeter-series/2651-fostex-t900a.html
Hallo Albert,
Ik moet helaas zeggen dat ik hier niets over weet, maar misschien dat Marco je kan helpen.
Groet, Derk
Hallo Albert,
volgens mij zijn ze in Frankrijk een stuk goedkoper.
http://www.toutlehautparleur.com/fostex-t900a-8ohm.html
grt
Jan
Hi Guys…any advice on a super tweeter or tweeter choice for th Horning Euphrodite speaker, (replacement cost 600 Euro plus for two)…They use the Lowther dx65 , Beyma 8BR40 low frequency drivers
Thanks.