Een 12-deks DDDAC1794 NOS, Roon DSP en MQA

[nextpage title=”12-deks DDDAC1794 NOS” ]

Ineens is daar een nieuw boeiend en altijd leerzaam avontuur met de DDDAC1794 NOS DAC. Enkele weken geleden werd mij gevraagd een 12 dekker DDDAC1794 te bouwen. Hoewel het eigenlijk om een ‘verbouwing’ gaat. Deze DAC begint zijn nobele leven als 4 dekker vorig jaar mei, net na de introductie van de nieuwe DAC boards. Deze wordt voor een Italiaanse audioliefhebber. Rond de kerstvakantie van 2016 krijg ik de DAC weer toegestuurd voor een verdere uitbouw naar 8 DAC modules.

Een avontuur met een 12 deks DDDAC1794 NOS…

Zoals zo vaak bij audioliefhebbers beginnen de hersens na verloop van tijd al weer te kraken, “als ik nou eens…, zou het dan niet…”. Zo ook bij onze Italiaanse vriend en hij vraagt me om de DAC nogmaals met vier dek’s op te hogen, naar een ‘wolkenkrabber’ met een dozijn verdiepingen. Niet veel later arriveert de doos met zijn DAC weer bij mij thuis.

Een mooie gelegenheid

Zelf een meer dan tevreden gebruiker van een vierdekker DDDAC1794 is hier natuurlijk een mooie gelegenheid om eens een keer een 12 traps versie aan de tand te kunnen voelen. Zelf heb ik door de al zo fraaie kwaliteiten van mijn eigen DDDAC, waar ik dag in dag uit van geniet, totaal niet de behoefte om deze verder uit te bouwen, maar deze gelegenheid laat ik niet voorbij gaan

Proefopstelling met Raspberry Pi en Kali board

De ‘kenners’ weten het al lang

Wat zijn de voordelen van een zo groot aantal parallel geschakelde DA converters? De theorie hierachter is dat een enkele DAC nooit perfect is. Schakel je een toenemend aantal DAC chips parallel dan worden (reken)fouten ook steeds meer uitgemiddeld, wat weer een hogere en meer nauwkeuriger liniariteit zal moeten opleveren.

Volgens ervaringsdeskundigen en óók volgens een Facebookvriend van de achterbuurjongen van de broer van de molenaar die zijn meel aan de warme bakker in mijn dorp levert, waar ik in het weekend mijn heerlijke desembrood koop, die verder geen enkel benul van techniek heeft, maar waarschijnlijk niets beter te doen heeft dan de hele dag op audiofora rond te hangen, maakt het oneindig veel verschil. Dan kan het niet anders dat dat het waar moet zijn. Dus: hoe meer hoe beter!

Ok, nu weer even serieus…

Uit commercieel oogpunt moet ik dit soort uitspraken natuurlijk met een grenzeloos enthousiasme onderschrijven. Maar dan hang ik in principe zelf ook ‘de leunstoelaudiofiel’ uit. Laat ik liever eerlijk zijn: dit is voor mij ook de eerste keer dat ik een 12 dekker DDDAC1794 op stroom zet. Ik heb wel een hele tijd met een Octopus versie gedraaid, maar dat was nog met het vorige type DDDAC module, zonder de latere upgrades als de geïntegreerde Tentlabs shuntvoedingen en stroombron voor de bias. De Quad DDDAC die ik vorig jaar april bouwde om de nieuwe versie te kunnen beoordelen bevalt mij persoonlijk echter duidelijk beter dan de oude Octopus. Die was goed, de nieuwe is beter.

[/nextpage]
[nextpage title=”Aan de slag” ]

Aan de slag

Er worden een viertal DAC PCB’s met componenten bestukt, getest en afgeregeld. Als dat gebeurd is worden ze op de bestaande DAC toren geschroefd. Vervolgens worden de onderlinge doorverbindingen gesoldeerd. Na een laatste visuele check gaat de spanning er op. Dat gaat niet helemaal naar wens, de bestaande voeding heeft net wat te weinig puf voor deze applicatie. Dan maar eerst een ‘beefed up’ versie van de Magic Power Supply bouwen, die meer sap kan leveren.

Op stroom

Dat blijkt geen overbodige luxe Als de twaalf verdiepingen DAC op de nieuwe voeding aangesloten wordt blijkt dat er toch pakweg 3,5 ampère (let wel: statisch, dus continu) uit de voeding wordt verlangt. De steviger broer van de normale Magic Power Supply levert de gevraagde stroom zonder morren.

Alle stroombroninstellingen worden nog eens na gelopen. Dan is het natuurlijk altijd prettig om te zien dat de zestien instelpunten van de al acht bestaande DAC PCB’s na een half jaar gebruik nagenoeg niet zijn verlopen. Alle instellingen liggen nog binnen 0,1 mV. Prachtig. Wat ik wel altijd doe is na een paar dagen continubedrijf de bias van de nieuw gebouwde DAC modules even nalopen.

BerryStreamer

Eerst even wat metingen via de S/PDIF ingang, dat ziet er goed uit. Dan kan de BerryStreamer worden geprepareerd. Voor de I2S koppeling heb ik mooie 5-weg PCB aansluitblokjes gevonden, die in een 2-weg versie ook voor de voeding van het Berry bordje wordt gebruikt. Als 5 volt voeding dient de standaard DDDAC1794 PCB die destijds voor de Wave I/O USB module is bedacht. De Raspberry Pi met opgestoken HifiBerry Digi+ Pro trekt niet excessief veel stroom. Zo’n 600 mA tijdens het opstarten, naar minder dan 400 mA tijdens operationeel gebruik.

Roon ready

De Roon iso wordt met hulp van het bekende Win32 Disk Imager programmaatje naar een micro SD kaartje geschreven en vervolgens in de Raspberry Pi wordt gestoken die daarmee van een nog niets kunnende mini computer naar hoogwaardige muziekstreamer wordt getransformeerd. De BerryStreamer wordt aan de ethernetkabel gehangen. Dan kan de spanning kan er op.

Het prettige van de BerryStreamer is dat er minder dan een halve minuut nodig is om op te starten. Het icoontje van de BerryStreamer plopt automatisch op in het Roon scherm op de iPad. Even aanvinken als Roon player en spelen maar. De oren kunnen vervolgens worden gezalfd met mooie klanken of desgewenst worden geschuurd met atonale artifarti plingplong. Als het plezier maar voorop staat.

Compleet foolproof

Een andere positieve bijkomstigheid is de werkelijk fool- en bulletproof stabiele werking van de BerryStreamer. Je kunt bewust of onbewust de stekker of ethernetconnector er uittrekken, het doet ‘m niks. Stekkers er weer in en alles gaat weer verder met waar het gebleven was. Hickups, glitches of wat voor andere narigheden, de BerryStreamer heeft er volgens mij nooit van gehoord.

Alles lijkt nu naar wens te werken. Ook hier zie ik geen vreemde dingen tijdens het checken met meetsignalen. Tijd om de DAC toren eens op muziek te gaan checken. Toch altijd wel een beetje spannend…

[/nextpage]
[nextpage title=”Periferie” ]

Periferie

De 12-dekker DDDAC wordt op een min of meer ‘houtje-touwtje’ wijze operationeel gemaakt. Belangrijk tijdens een vergelijk is dat de periferie identiek wordt gehouden. Beide DAC’s hebben dezelfde Magic Power voeding, dezelfde Berrystreamers, uiteraard via I2S verbonden met het DDDAC mainboard, en dezelfde Roon software. Dat maakt het zo gemakkelijk om te vergelijken. Beide DAC’s poppen op in het Roonscherm op de iPad waar ze innig met elkaar worden verbonden om simultaan hun schone werk te kunnen doen. Nu is het nog slechts een kwestie van muziek selecteren. Onder de keuzeschakelaar van de The Bespoke Audio Co. kan tussen de desbetreffende DAC’s worden gekozen. Hoe gemakkelijk kan het soms zijn….

Roonserver en Muziekopslag

De Roonserver en de muziekbibliotheek staan sinds enige tijd op een hagelnieuwe compacte NAS van QNAP, de TBS-453A. Klein, krachtig, snel en stil. Een Intel Quad core processor, 8 GB RAM, vier supersnelle M2 500GB SSD ‘schijven’. De naam ‘schijf’ is hier wel een heel relatief begrip geworden.

Het zijn langwerpige PCB’s waarop de geheugenchips zijn gesoldeerd. De Roon database opslag, waar alle informatie over de muziek is opgeslagen en razendsnel beschikbaar is voor de gebruiker, heeft een eigen externe 250 GB SSD. De Roon app zelf is op de normale wijze op de QNAP geïnstalleerd. Met de duidelijke handleiding er naast is deze vlot geïnstalleerd, ondanks dat dit mijn eerste QNAP NAS is. Deze NAS staat in het audiorek en is puur ingericht op het gebruik als muziekbron. Een uitgebreider verhaal volgt binnenkort.

Luisteren

Klinkt de DDDAC1794 met de hoge toren uit een dozijn DAC modules beter dan mijn eigen Quatro DDDAC? Ik hoor zeker een mate van toegenomen verfijning, het karakter lijkt nog wat smeuïger, ronder te zijn. Als ik de DAC’s één op één naast elkaar hoor en on te fly omschakel zal dit verschil misschien voor een aantal mannen meer voldoende aanleiding zijn om een verbouwingsvergunning bij de lokale directie aan te vragen. Alleen ‘Het beste en niets minder’ is immers goed genoeg…

Ik zal ze om begrijpelijke redenen daar niet vanaf praten. Maar bedenk wel dat er ook al iemand is met een dubbele 15 deks DDDAC! Met twee speciaal door Doede Douma geprepareerde mainboards. Met een 12 dekkertje ben je daarbij vergeleken nog steeds een klein mannetje… (potdorie, wat een tegenvaller!)

En ik? Zei de gek..

Ga ik zelf naar aanleiding van deze nieuwe ervaringen ook uitbreiden. Daar kan ik kort over zijn: dat gaat niet gebeuren. Daarvoor is de winst me veel te gering. Nog los van de vraag of ik ook met langere tussenpozen nog blind aan zou kunnen wijzen of mijn Quad dekker speelt of de hogere toren. En dat is ook weer een fijn leermoment. Nee, ik ben zelf meer dan tevreden met mijn eigen Quad DDDAC1794.

Om de verhoudingen ook nog even van een andere kant te belichten: de omschakeling van USB DAC naar I2S gekoppelde Roon BerryStreamer zoals dat in een vorig verhaal te lezen is, is van een beduidend groter kaliber. De bekende ‘eenmaal ervaren, geen weg meer terug’ ervaring. En het leuke is dat dit een upgrade is die niet alleen zoden aan de dijk zet maar ook maar weinig extra kosten meebrengt.

Persoonlijk mening

Er wordt mij regelmatig gevraagd naar mijn favoriete DDDAC1794 NOS DAC opzet. Is dat met 1, 2, 4 of meer parallel geschakelde DAC modules. Met een mainboard plus een enkel gemonteerde DAC module heb je zondermeer een DDDAC1794 dat je veel muziek kan geven. Alle voordelen van een ‘no oversampling, no digitaal filter’ DAC zijn daarmee te horen en de kosten te overzien. Ga ik vervolgens naar een dubbeldekker, dan is dit mij eigenlijk de upgrade die de meeste winst oplevert. Het geluid wint aan subtiliteit, wordt transparanter, voller of beter gezegd: volbloediger. Gaan we verder naar 4 DAC modules dan zet zich deze trend voort. Alleen is de behaalde winst een stuk minder dan bij de vorige stap, maar voor mij nog steeds de kosten en moeite waard. Bij nog verdere uitbouw worden de verschillen steeds subtieler.

[/nextpage]
[nextpage title=”DSP of niet?” ]

DSP of niet…

Roon heeft sinds de ferme update naar versie 1.3 de mogelijkheid om DSP te gebruiken. Ofwel ‘Digital Sound Processing’. Met DSP zijn er schier oneindig veel mogelijkheden om in het digitale domein correcties te doen. Ik zou willen zeggen: probeer het, gebruik het, maar doe het met mate. Overdaad schaadt.

Zelf vraag ik me steeds meer af of het rücksichtsloos DSP nabewerken van je bitperfect muziekfiles niet meer stuk maakt dan dat het zegeningen geeft. Als je roomcorrectie wilt doen is DSP onoverkomelijk. Maar upsamplen, gewoon omdat het kan? Gaat het daar nou echt beter van klinken, of gewoon ‘anders’? En is ‘anders’ altijd een verbetering?

Roon Signal Path met ingeschakelde DSP upsampling

Bitperfecte verwerking

Een jaar of 5 geleden werden er nog complete virtuele veldslagen op de fora uitgevoerd of een muziekplayer wel of niet ‘bitperfect’ werkte. Terecht? Is bitperfect werken belangrijk? Zoveel mensen zoveel meningen. Laat ik het er maar op houden dat ik mijn digitale signaal zelf graag zo ongeschonden mogelijk vanuit de bron richting de DAC stuur. Die mogelijk biedt Roon uiteraard in de eerste plaats. DSP is een optie, geen default. Wil je in Roon DSP voor één of meer functies gebruiken, dan moet dat expliciet in de instellingen worden ingeschakeld en wordt het tijdens het spelen ook zichtbaar in het Roon scherm.

Roon signal path in default mode. Zoals je ziet wordt de bitstroom lossless verwerkt

De invloed van DSP in beeld

Omdat meten toch vaak beter weten is heb ik even wat metingen gedaan aan de BerryStreamer/ DDDAC1794 zowel helemaal recht als met DSP upsampling. Het lijkt me zelfs voor de niet technische beschouwer, als die al niet eerder tijdens dit verhaal is afgehaakt, wel duidelijk dat je met het gebruik van de overigens verder uitstekend werkende DSP functie in Roon wel weer het spook van in en uitslingering binnenhaalt. Waarmee je juist de positieve eigenschappen van het nono DAC zorgvuldig om zeep helpt. Het bekende gezegde: ‘Het kind wordt met het badwater door de gootsteen gespoeld’.

Voor mij voldoende reden om naast de nono van mijn DAC een extra ‘no’ bij te schrijven bij de virtuele schakelaar waarmee DSP wordt geactiveerd. Wat er niet is kan me ook niet dwars zitten…

Blokgolfweergave DDDAC1794 met BerryStreamer en Roon Lossless mode. Lang leve de nono DAC!…

DSP upsampling in Roon ingeschakeld.  Gaat hiermee niet het kind met het badwater door de afvoer?…

[/nextpage]
[nextpage title=”MQA” ]

MQA

Over een ander heet hangijzer gesproken: MQA is bij een deel van de audiofiele goegemeente een heet item geworden, met zoals weer normaal; fanatieke en minder fanatieke voor- als tegenstanders. Ik draag MQA zelf een warm hart toe, observeer de ontwikkelingen met interesse maar op een gepaste afstand, zonder er meteen op ieder Facebookdraadje in te vliegen of om op de fora wilt om me heen te slaan om mijn mening er in te proppen zoals een Fransoos van mais foie gras maakt.

Sommige lieden lijken nu al zo beïnvloed dat voor hen inmiddels alle muziek wat niet MQA gecodeerd is meteen als inferieur kan worden doorgetrokken, hoe fraai de muziek ook is. Ik ken een geradicaliseerde MQA aanhanger die de ganse dag bezig is op de sociale media om zijn inmiddels tot fetisj uitgegroeide MQA adoratie er in te slaan bij ieder die het wel niet wil horen. Zou zo’n man daarnaast ook nog tijd hebben om gewoon lekker relaxt naar muziek te luisteren? En vooral te genieten?

Deja vu all over again?

Aan de andere kant ontpoppen zich tegenstanders die nu al keihard het falen van MQA aan de bomen en deuren spijkeren. Of deze fanatici de hakken zo heftig in het zand zetten door werkelijke kennis of door eigen commerciële belangen is voor de neutrale toeschouwer overigens niet altijd even duidelijk. Dat er in zowel de voor al tegen kampen gemengde belangen spelen, lijkt echter niet geheel uitgesloten. Het lijkt soms wel weer een herhaling het aloude VHS vs Betamax, SA-CD vs DVD-Audio, DCC vs Minidisk gedoe… “It’s Deja vu all over again”, zong John Fogerty nog niet zo heel lang geleden…

Voor en na correctie

MQA claimt de bijkomstige negatieve eigenschappen van de in de masterstudio gebruikte ADC, de Analoog naar Digitaal Converter, dusdanig te neutraliseren dat het geluid dat uit onze luidsprekers komt er baat bij heeft. Daarvoor moeten de muziekfirma’s meewerken en hun uitgegeven muziek meteen tijdens het masteren coderen. Daarnaast wordt er ook nog een soort virtuele origami techniek gebruikt om de grote highres muziekfiles in te pakken zodat ze niet groter zijn dan een van de CD bekende 16 bit/44,1 kHz file. Aan de weergavekant kan de ingepakte file door een MQA gecertificeerde DA-converter dan weer worden ontvouwen tot zijn oorspronkelijke formaat.

Negatieve eigenschappen?

Wat zijn eigenlijk de negatieven eigenschappen van een ADC aan de opnamekant en/of de DAC aan de weergavekant? Bij digitale conversies worden digitale filters gebruikt. Digitale filters hebben min of meer een vervelende gewoonte dat ze, afhankelijk van het type filter, voor en/of na slingeren op impulsen. Dat laatste schijnt minder erg voor de kritische luisteraar te zijn, het eerste, de pre-echo is altijd een doorn in het oor van de kenner geweest. Pre-echo’s zijn immers een onnatuurlijk fenomeen.
Foto boven: De Mytec Brooklyn DAC met MQA

Om dit euvel te minimaliseren zie je soms een handvol digitale filtermogelijkheden op een DAC of CD speler. Hiermee kun je kiezen tussen een klassieke brickwall, een slapper filter maar met een mooier fasegedrag en minder in en uitslingergedrag enz… Als je de gebruiker echter opzadelt met te veel keuzes die niet zelden slechts minimale verschillen laten horen creëer je vaak meer onrust dan gemoedsrust. MQA probeert nu eindelijk eens en altijd af te rekenen met deze digitale artefacten. Via een Tidal abonnement heb je inmiddels toegang tot een groeiende collectie MQA gecodeerde albums.

Universeel

Gelukkig is een MQA muziek gecodeerde file altijd op iedere DAC af te spelen. Alleen worden de inslinger eigenschappen van een niet MQA gecertificeerde DAC niet gecompenseerd. Dan kan uiteraard niet omdat daarvoor de eigenschappen van de desbetreffende DAC eerst bij MQA moet worden ingelezen. De gemeten eigenschappen daarvan worden vervolgens verwerkt in bijvoorbeeld de software op een FPGA chip in de DAC, waarvan deze software actief wordt als er een MQA datastroom wordt gedetecteerd. Ook het compleet uitvouwen van de ingepakte MQA file wordt bij een voor MQA onbekende DAC niet gedaan. Inmiddels zijn er echter wel softwareplayers die het uitvouwen naar een hogere samplefrequentie softwarematig oplossen. Roon doet dit nog niet, hopelijk in de nabije toekomst bij een volgende software update. MQA muziek wordt zonder uitvouwen in de maximale resolutie van 24 bit/ 44,1 kHz weer gegeven.

[/nextpage]
[nextpage title=”MQA en DDDAC1794?” ]

En MQA muziek met een DDDAC of andere NOS DAC?

Dat kan heel goed. Ook zonder decoder. Hoe dat kan? De DDDAC 1794 is immers een NOS DAC, een NO OverSampling DAC. Hier wordt geen digitaal filter ingezet om het signaal up of over te samplen. Dat betekent dat er sowieso GEEN voor of na slingering op de op- of neergaande flanken ontstaat. En wat niet ziek is hoeft de dokter niet te genezen.

4 dek DDDAC1794 met BerryStreamer  en Magic Power Supply in behuizing

Epiloog

Je mag al het bovenstaande ‘geneuzel’ vergeten als je maar niet uit het oog en oor verliest: zo lekker mogelijk te luisteren en te genieten van je favoriete muziek. Luister niet alleen naar muziek omdat die toevallig zo audiofiel verantwoord klinkt. Af en toe misschien best leuk, maar luister liever naar muziek die je persoonlijk raakt. Helaas gaan deze twee laatst lang niet altijd samen.

Als je muziek hoort die je wat doet krijg je er zelfs kippenvel van als die uit je wekkerradio klinkt, als die ‘s morgens aan plopt. Daar heb je geen mooie installatie voor nodig.  Dat laatste is er voor onze extra kick! Uiteraard helemaal niks tegen in te brengen, de mooiste hobby die ik me kan bedenken. Daar geniet ik ook iedere dag weer met volle teugen van. De muziek staat voor mij altijd op nummer één. Een lekker nummer van The Love Affair uit 1968 doet me 1000 x meer dan een stuk perfect opgenomen audiofiele arti farti piep knor… Daar krijg ik alleen maar jeuk van. Voor nu veel luisterplezier!

 

https://roonlabs.com
http://www.mqa.co.uk
http://tidal.com/nl

[/nextpage]