‘De Tsaar’ GM70 single ended versterker.
Er zijn maar weinig dingen die zoveel genoegen verschaffen als het ontwerpen, bouwen en niet te vergeten het beluisteren van audioapparatuur, die zowel betoverend klinkt als met je eigen twee handen gebouwd is.
Anders dan mensen die een creatief beroep hebben, is dit voor mij de manier om iets tastbaars neer te zetten en waar je diep gevoel van genoegen en trots van krijgt als je voor de eerste keer de schakelaar omzet en de muziek door de kamer klinkt.
Ook bij het ontwerpen en bouwen van de versterker in dit verhaal is dat niet anders, hoewel de achterliggende motivatie iets anders is als bij voorgaande bouwprojecten. Misschien vind je het een vreemde reden, maar de aanleiding voor de bouw was de prijs voor een reserve setje RCA 211 buizen voor mijn iGoliath (a USD 1000 – 1200) Dit deed mij besluiten om maar eens iets anders te bouwen, waarbij de kwaliteit minimaal net zo goed (zo niet beter) moet zijn, maar waar de prijs voor de eindbuizen een stuk betaalbaarder is.
GM70 triode
Met deze uitgangspunten was de keuze snel gemaakt: de nieuwe eindbuizen moesten de machtige Russische GM70 triodes worden. De elektrische specificaties van de GM70 liggen ergens tussen de 211 en de 845, maar is gemakkelijker aan te sturen dan de 845 en levert (indien gewenst) ook nog eens meer vermogen. Niet in de laatste plaats omdat de maximale anodedissipatie van de buis 125Watt is. Prijs op eBay? 54 euro voor een paar.
Ook hier heeft elk voordeel zijn nadeel. Dat wat de GM70 een vriendelijke buis maakt in een versterkerschema (hoge prestaties bij een lage anodespanning door de 20V/3,25A gloeispanning) maakt het ook weer wat lastiger om de direct verhitte buis stil op de gloei te krijgen. Maar ja… we hebben het wel over een aanschafbedrag van 54 euro voor een paartje eindbuizen.
De versterker
Als je eenmaal een eindbuis als uitgangspunt gekozen hebt, moet je het versterkercircuit en de bijbehorende voedingslijnen nog wel op orde zien te krijgen. Na een aantal mogelijkheden met Dick besproken te hebben (o.a. een mu-stage – interstage – GM70 combinatie) kwam Dick met een artikel uit het roemruchte Sound Practices (editie 12, pagina 10) over de bouw van de Audio Note Ankoru SE 845.
Verdere uitwerking
Dit is in de basis een heel andere versterker dan ik voor ogen had, maar in grote lijnen wel wat ik nodig had. Waar we uiteindelijk op uitgekomen zijn, is een combinatie van de Atilla (maar dan met de 300B als driver sectie en de instellingen van de Ankoru) en de eindtrap van de iGoliath.
De mu-stage wordt bedient met een 6H30 en een D3a, de driver met een 300B en de eindtrap met de GM70. Hierbij is de mu-stage aan de driver gekoppeld met een condensator en de driver aan de eindbuis met een 1:1 interstage transformator. De dubbele C-kern interstages zijn afkomstig van AE-Europe in Schagen, die speciaal voor mijn toepassing de interstages op bijzondere montagebeugels heeft gemonteerd, zodat ik ze liggend kon bevestigen. Aan de eindbuis hangt een 9K in 6 Ohm uitgangstrafo van Vlaartronic, die net als de uitgangstrafo van de iGoliath, voorzien is van een tegenkoppelingswikkeling. De primaire impedantie kan wat lager zijn dan bij de 211 buis, omdat de Ra van de GM70 wat lager is. Dit leidt tot een wat betere vermogensopbrengst t.a.v. de 10K van de 211 uitgangstrafo.
Deze samenstelling ziet er dan in schema als volgt uit:
De buizenbezetting van het versterkerdeel is in beginsel een Sovtek 6H30, een Siemens D3a, een Svetlana 300B en een GM70 van Ulyanov. (klik op het schema voor een grotere versie)
Respect! Mooi verhaal Peter!
Complimenten ook geweldig gedocumenteerd!
Wat kost dit bloedmooie project?
Bedankt voor de complimenten Jan en i.deKlein.
Ik heb net hard zitten rekenen en kom uit op een bedrag rond de €2500,=
Hier zitten heel wat verzendkosten in verwerkt, want afgezien van de trafo’s, trafo kappen, de RVS bouten en de teflon kabels, komt alles uit het buitenland. Afhankelijk van de keuze voor bepaalde merken condensatoren en het chassis, zit er wel wat marge in het bedrag. Maar je kunt je wel afvragen of je genoegen moet nemen met mindere kwaliteit, als je toch zo’n investering moet doen.
Hallo Peter,
Complimenten voor dit mooie project, je hebt er een mooi stukje werk van gemaakt. Ik heb eigenlijk 2 vragen na je verhaal gelezen te hebben:
De GM70 buizen zie je aangeboden met graphite en copper plate. Heb jij nog onderzoek naar verschillen gedaan en heb je bewust voor 1 type gekozen?
De sockets voor deze buizen, zelf heb ik recentelijk ook slechte ervaring gehad met aangeboden chinese buisvoeten op eBay. Je schrijft dat je sockets gebruikt met teflon contacten, hoe zijn deze te herkennen?
Alvast bedankt, mvg Barry
Dag Barry,
Ik heb daar geen onderzoek naar gedaan. Ik heb wel uit correspondentie met een grote buizenverkoper uit Rusland begrepen, dat er geen verschillen zijn in max. dissipatie of andere elektrische parameters (muv misschien de verschillende capaciteiten) Ze schijnen door elkaar in dozen vanaf de fabriek te zitten en kennen ook geen apart datablad. ‘Men zegt’ dat ze beter zouden moeten klinken, maar ik hou het maar op een vraag en aanbod (en dus prijs) kwestie. In de hoogtij dagen van de buis is men niet voor niets overal overgestapt op grafiet.
De sockets zijn Teflon blokken, met daarin geschroefde contactbussen. Als ik vanavond tijd heb, zoek ik de Italiaanse leverancier voor je op.
Sorry, het heeft even geduurd, maar de sockets komen hier vandaan:
http://www.jakeband.it/sockets.html
Je kunt ze op eBay ook via een Poolse leverancier kopen.
hallo Peter,
Ik zie ze inmiddels ook op eBay staan, en ga me er verder in verdiepen.
Bedankt voor je info, mvg Barry
Hallo ..
Mijn vader zou mij een buizenversterker maken hij heeft in zijn leven denk wel 500 gebouwd en dan grote zware jonges van 300 en meer vroeger was het zijn vak hij leefde er van … nu is hij overleden en ik nog nooit een in eigen bezit .. ben opzoek naar iemand die mij een mooie wil bouwen zon 2 x 80 watt klasse A/B .. ik heb mooie speakers gekocht pas van het merk teufel en ben er super over te spreken .. maar zou zo graag weer eens terug willen dromen naar de tijd van toen met een moeie buizen geluid en het plaatje van frank en Mireille de verzonken stad …. wie kan mij helpen .. 1000 euro heb ik er wel voor over
Ja dat is inderdaad topklasse muziek Frank & Mirella.
The tube 6h30p is twin triode but on schematic use one triode(1/2 6h30p) or use both triode parallel?
Hi, I have used only one half.
Thank for your information!
If use one triode (1/2 6h30p) then can i change by one tube 417A or other tube one triode? Please advice change by the triode tube equivalent.
Thank for your support!
You can use a lot of other tubes, but it wil not be the same amplifier.
For the 417A goes:
– amplification is 38 to 43x versus 14 to 15x with the 6H30P
– Pin layout is different
– Setup parameters are different (sweet spot B+, cathode resistor etc.)
If you know how and what, you can try the 417A, but I don’t know what the result will be.