De electrostaat, muziek onder hoogspanning
De electrostatische luidspreker heeft een geheel eigen klankkarakter. Door de een verguisd, door de ander geroemd. Echter, altijd intrigerend.Tijd voor een verdiepend onderzoek.
Intrigerend
De waarheid zal, zoals het vaak het geval is, wel ergens in het midden liggen. Dat neemt natuurlijk niet weg dat het concept best wel intrigerend is en wie een goede electrostaat heeft beluisterd moet toegeven dat deze luidsprekers iets kunnen wat veel andere (lees conventionele of conusluidsprekers) niet kunnen.
Prachtige stemreproductie
Dan doel ik op het feit dat electrostatische luidsprekers erg sterk zijn in het neerzetten van stemmen. Veel detail, een prachtig midden en een zijdezacht hoog zijn eigenschappen die een goede electrostatische weergever worden toebedeeld. Het laag en laagmidden is daarbij wat in mindere mate aanwezig. Voor sommigen te iel en te dun. En een lage bassdrum komt niet echt tot zijn recht. Althans niet zoals hij in werkelijkheid klinkt. Je kunt je afvragen of dat ook moet. Alleen de grotere en veel kostbare luidsprekersystemen kunnen deze laagklappen echt goed weergeven.
Een koopje op marktplaats
Voor mij was het voldoende aanleiding om eens in de techniek en de eigenschappen van een electrostatische luidspreker te duiken. Ik ben begonnen met een set oude (defecte) Audiostatic ES100 luidsprekers. Voor weinig geld te koop op marktplaats. Het grootste nadeel van deze luidsprekers is dat het polyester vel in de loop van de tijd minder geleidend wordt door degradatie van de coating die daarop is aangebracht. Een lager rendement is dan het resultaat. In mijn geval speelde slechts één luidspreker en dan ook nog eens met een zeer lage output. De andere was zo dood als een pier. Een dergelijke restauratie is dan ook niet in een middagje gedaan. Nee, het vergt een goede voorbereiding en gebruik van de juiste componenten en gereedschappen. Toch is het door de handige hobbyist prima te doen.
Muzikaal resultaat
Het resultaat mag er daarna dan ook wezen en heeft mijn grootste verwachting overtroffen. Ik wil dan ook een uitvoerig bouwverslag van de restauratie van een set klassieke Audiostatic ES100 gaan beschrijven. Met een beetje aandacht en wat handigheid is een hoogwaardig electrostatisch luidsprekersysteem binnen ieders handbereik.
Hallo Marco,
Degradatie van de folie is zo’n beetje het nadeel an veel ESL’s, helaas maar het is niet anders. De folie is op zich vaak wel ergens vandaan te halen maar coating lijkt mij het probleem, veel geschikte middeltjes zoals grafiet, cellulose, en knutsel lijm hebben het nadeel te reageren op de lucht vochtigheid en ook snel te degraderen. Weet jij of er betere coatings verkrijgbaar of te maken zijn die wel een lang en constant leven hebben?
Groeten,
Jan
Dag Jan,
Ik speel al jaren met electrostaten die voorzien zijn van mylar folie. Deze folie heeft aan één zijde een opgedampte laag aluminium.
Verlies van gevoeligheid is ,zelfs na jaren, geen sprake.
Groeten,
Dick
Geachte heer,
Interessant het gegeven van de mylar folie met aan een kant een laagje opgedampt aluminium.
Ik heb een paar Finals 0.4 staan waarvan het folie aan vernieuwing toe is.
Waar kun je die folie kopen??
Mvgr,
ESL liefhebber P.J.v. Aken
Hallo ESL liefhebber,
Ik heb ook slechte berichten gehoord van folie met aluminium.Ik heb er zelf geen ervaring mee.
Wat betreft die Finals. Dat zal lastig worden. Final heeft een ander principe van het voorzien van de hoogspanning.
Waar Audiostatic (en de meeste electrostaten) op gebaseerd zijn is een hoogspanningssignaal op de folie. Het audiosignaal staat op de statoren.
Bij Final doet men dat net andersom. Hoogspanning op de statoren en het audiosignaal op de folie. Je hebt dan een andere soort folie nodig.
Ik heb onlangs geprobeerd de folie voor een paar Finals te bestellen, Maar dat is niet gelukt. Reparatie kan wel worden uitgevoerd, maar is erg kostbaar
Beste Dick, dan heb je geluk gehad, meestal gaan dit soort folies snel kapot.
Gr. Maarten
Hoi Maarten,
Leuk om je op deze website te zien!
Ik heb onlangs mijn Final 1000i van nieuwe folies laten voorzien, maar heb het idee dat dit andere prestaties met zich meebrengt. Ik heb het vermoeden dat de impedantie lager is dan 4 Ohm als gevolg van de wat dikkere folie. Kan dit zo zijn?
Op dezelfde versterker gaat de 1000i met oude folie nl. veel harder dan de nieuwe folie.
Ook had ik in één paneel een plop/pok geluid. Wat kan dat zijn?
Groeten,
Frank
Ik heb ook ooit de Audiostatic ES100 gehad, en ook het verlies in vermogen meegemaakt.
naar Audiostatic toegegaan en gehoord wat vervanging moest kosten.
Daar stond de opvolger, de DCI, met een grotere slagruimte van de folie. Dit was zo’n ongehoorde verbetering t.o.v. de ES100 dat ik de revisie niet meer heb gedaan.
Na 8 jaar heb ik daar nog geen moment spijt van gehad. Ik heb bij de ES100 ook nog een aparte subwoofer van Audiostatic aangeschaft, maar de behoefte om deze vet in te zetten bij de DCI’s is er nauwelijks terwijl ik best stevige muziek afspeel.
Heb mijn van Medevoorts al 4 jaar. Deze hebben een uniek dynamisch laag systeem, gecombineerd met de electrostaat. Gaat heel laag! De electrostaten zijn door van Medevoort ( Maarsen ) opgeknapt en ge-upgrade. De drivers voor de laagkasten heb ikzelf ge-recoaned. Kosten: aanschaf € 125, upgrade e-staten € 425 en recoanen € 20 en een avondje werk.
Ik verbaas me over het resultaat, geweldig. Er zijn geen luidsprekers te koop die deze kwaliteit benaderen voor dit geld. Heb inmiddels ook een voor-eind combi uit dezelfde stal gekocht op marktplaats voor slechts € 350. Een uitstekende verbetering!
Mijn advies, zoek eens verder in tweede hands, beetje klissen en de resultaten zullen je niet in de steek laten.
Met muzikale groet,
Paul
Hallo Marco,
Via deze weg wil ik je bedanken voor de prachtige uitleg en duidelijke foto’s van de reparatie van de elektrostaten. Ik heb begin jaren 90 deze prachtige luidsprekers mogen beluisteren en installeren op locatie. Mijn droom was een set Audiostatics. Financieel reëler was het zelf maken van een set. In 1995 ben ik, na het uitvoerig doorspitten van het boek van meneer Fikier aan een kleine set begonnen. Verder dan het frame ben ik toen niet gekomen. Het spannen van het gemetalliseerde folie lukte mij niet.
Ruim 5 jaar geleden heb ik voor een klein bedrag een setje ESH-50 kunnen aanschaffen. Helaas was één defect en de ander gaf vrijwel geen geluid. Het defect bleek een los HS draadje te zijn (was een stugge kern draad). Het folie leek nog in redelijke conditie dus ik heb toen een flesje “MJ vloeistof” aangeschaft en opgebracht. Dit werkte redelijk goed maar na verloop van tijd raakte de spanning van het folie af.
Na het lezen van dit artikel heb ik weer e.e.a aangeschaft en ben aan de slag gegaan. Mijn vrouw op vakantie gestuurd zodat de slaapkamer een tijdelijke werkplaats kon worden, de speakers uit elkaar gehaald en de benodigde onderdelen aangeschaft. Dupon folie via Ebay (40 meter voor €30). Helaas verkoopt Conrad de door jou gebruikte 3M dubbelzijdige tape niet meer en heb ik een alternatief moeten aanschaffen. Voor de geleiding heb ik een bus Antistatic 100 gebruikt.
Met een frame was het spannen van de folie een relatief eenvoudig karwei. Helaas scheurde de folie bij het uitsnijden van één van de panelen. Uithuilen en opnieuw beginnen. Frame aangepast en nogmaals aan de slag gegaan. Dit keer de panelen wel netjes eruit kunnen krijgen en de twee spiegels waren klaar voor een laag Antistatic 100. Deze spray opgespoten (wat een enorme stank) en met een doekje uitgewreven. Deze handeling nog twee keer herhaald voor een hopelijk mooie laag. Je ziet de laag vrijwel niet dus het is gissen of het egaal is.
Kopertape aangebracht en de helften op elkaar gelegd. Tijd voor een test. De folie kwam direct onder spanning en begon zelfs tegen de statoren aan de plakken. De HS wat lager gezet en de versterker aangesloten. Hij deed het weer!!! Wel wat zacht en het leek of de klank niet overal gelijk was.
Tweede paneel ook voorzien van een coating en ook deze vertoonde de zelfde kuren.
Na een dag of twee testen en luisteren (lees: klungelen, want je hebt geen idee wat je doet) zag ik het folie, op enkele plekken, wat minder strak staan. Het alternatieve dubbelzijdige tape bleek dus toch wat minder te zijn. Er ontstonden wat rimpels. Nu heb ik inmiddels zelf ook wat rimpels gekregen en de vraag is dan of dit weggewerkt moet worden of niet. Dus ik op internet op zoek naar Botox voor speakers. Helaas niks gevonden. Weer helemaal opnieuw beginnen lijkt de beste oplossing. Maar………. de slaapkamer was nog steeds een werkplaats. De nachtelijke tripjes naar het toilet leken op een hindernisbaan met hier en daar wat dokter Bibber hoogspannings ervaringen. Met nog één dag te gaan voordat mijn vrouw thuis zou komen heb ik besloten de speakers maar (tijdelijk) in elkaar te zetten en de werkplaats weer naar slaapkamer om te toveren.
Eenmaal in elkaar gezet toch de boel onder spanning gezet. Na enkele minuten wachten wat muziek aangezet. Wat bleek: het geluid was lang niet zo zacht als ik had verwacht en de gerimpelde folie bleek maar iets minder hard te spelen als de ander.
De ESH-50 is een hybride speaker en de bas is wel erg aanwezig. Deze dus aanzienlijk gedempt en daarna wat bekende muziek opgezet ter test. Ik viel niet, zoals mij in 1990 gebeurde, van mijn stoel van het prachtige geluid maar het viel mij ook niet tegen. Het lijkt wel of het geluid dagelijks iets mooier en helderder wordt.
Ik weet zeker dat er nog meer uit te halen is. Oplossing: goed sparen voor een volgende vakantie van mijn vrouw zodat ik het gehele proces nogmaals kan uitvoeren.
Folie strakker, betere kwaliteit dubbelzijdige tape, egaler opbrengen van de Antistatic 100 coating of MJ vragen voor een potje.
Al met al een geweldige ervaring opgedaan en best trots op het resultaat.
Gr. Ben
Ik ben in het bezit van 2 Final’s 03 Hybride al sinds 2002 en heb er al heelveel gebruik van gemaakt ,voor mij is het”het van het” ik speel met 4boxen de Final’s en 2 B,O DM2 Serie 2 aangekocht in 1982 prima kwaliteit en ik speel met 2 versterkers NAD C370 en MARANTZ PM8000 HDAM beide hebben een nomminale uigang van 125 w en hiertussen zit er een equalizer luxman , 1 Philips cd speler/recorder 1 cd speler TEAC instalatie word afgesloten met een Hi res SONY platenspele, dit alles is HI FI kwaliteit ; onlangs had ik lp’s gedraait en hiervoor moet ik het volume merkelijk verhogen , maar daarna wilde ik nog cd’s draaien doch ik was vergeten het volume te verminderen en algouw was de linker Final het Paneel dat uitviel voor de rest nooit maar een storing gehad op mijn Final’s ik heb intussen langs mijn pc al gezocht en gevonden om ze laten te repareren en dat kost voor de twee samen 500€ en daar zit twee jaar garantie op , dat is toch wel lonend als zij het dan zo goed doen als voordien, die firma heeft nog enkele Final’s voor prijsje o,a Final 03 voor nog geen 700€ met 2j garantie voor een set nieuwe die flink over de2000€ kost denk hierover maar eens na , er is toch niets mooier voor een muziek freack dan mooie zuivere onvervalste klank , Morren André