De 300B powertriode

De koningin onder de powertriodes

Er zijn niet veel buizen die meer tot de verbeelding spreken dan de WE300B. Deze direct verhitte eindtriode diende als voorbeeld en referentie voor vele bekende navolgers. In de tweede helft van de jaren 80 van de vorige eeuw was de belangstelling voor de buisversterker op zijn dieptepunt beland. Ook de laatste overgebleven fabrikanten van buizen trokken de stekkers uit de machines. Western Electric, de maker van meer dan 700 verschillende buistypes, maar het allerbekendst als createur van de koningin onder de triodes, de 300B, sloot op een zwarte dag (ik durf niet te zeggen of het een vrijdag was) in 1988 voor het laatst de deuren. Het begin van het einde?

Met de kennis van vandaag weten we dat dit gelukkig niet het geval is. Een klein groepje gebruikers en fabrikanten bleef star in deze audiobuis geloven en gaf zich niet gewonnen aan de solid state overheersers. In China bleef de buisproductie nog doordraaien, waaronder ook een in uiterlijk gelijkende maar met een verder niet met de echte WE300B vergelijkbare kwaliteit. Maar laten we wel eerlijk zijn: als de Chinezen deze verder best wel verdienstelijke eindtriode niet waren blijven produceren, had ik dit verhaal waarschijnlijk niet eens geschreven. Gelukkig zou het tij nog op tijd keren…

Een beetje geschiedenis

Western Electric komt al in 1933 met de 300A op de markt, die slechts verschilt van de 300B door de bajonetpin op een andere plaats op de buisvoet. De buis werd gebruikt in de versterkers voor bioscopen en theaters. Stel je eens voor: een vette 8 watt versterker in een PA systeem? Ja, lach maar, bedenk echter dat de destijds gebruikte grote hoornluidsprekersystemen 15 tot 20 dB gevoeliger waren dan de hedendaagse compactere speakers. Met een luidspreker die met 1 watt aan de ingang 105 dB op 1 meter afstand kan produceren speel je gemakkelijk een zaaltje vol muziek. En van die idioot hoge oren ruïnerende geluidsniveaus zoals vandaag op discotheek- en concertbezoekers wordt losgelaten was destijds nog geen sprake. WE ontwikkelde voor de 300B eindbuis de legendarische WE model 91 en 86versterkers.

De WE91 is een single ended versterker waarbij de eindtriode wordt aangestuurd met een WE310 penthode. De frequentiebandbreedte is ronduit matig en niet echt meer van deze tijd maar de versterkers hebben een legendarische naam en de schakeling inspireert nog steeds actieve zelfbouwers. Er is zelfs een schitterend gebouwde maar erg dure hedendaagse fabrieksversterker die sterk op het klassieke WE91 concept is gebaseerd: de Reimyo PAT-777. En die klinkt toch echt heel aardig, zoals ik in mijn eigen huis heb mogen ervaren. De model 86 versterker had twee 300B triodes in een push pull geschakelde eindtrap, goed voor een broekpijppenwapperende 15 watt uitgangsvermogen.