AperturA Haute-parleur de France fabrieksbezoek

10 september 201604 maart 2018 René van Es 3796 Views 0 Comments AperturA fabrieksbezoek, René van Es

[nextpage title=”AperturA” ]

Nieuwe inzichten

Gelegen op het vlakke Franse land boven de stad Nantes ligt het gehucht Puceul waar AperturA sinds vorig jaar een riant deel van een groot pand huurt. Waarin kantoorruimte te vinden is, twee grote magazijnen en een nog op te bouwen demoruimte. Bij binnenkomst word ik begroet door Eric en Laurence Poyer die op mijn vraag: “of het overige personeel nog met lunch is”, hartelijk lachen. Want voor mij staat de helft van alle AperturA medewerkers.

In mijn gedachten leek het merk veel groter te zijn, juist omdat AperturA heel interessante dingen doet met luidsprekers. Ik moet even omschakelen, waarna ik mij realiseer dat Nederland ook kleine, belangrijke luidsprekerbouwers kent die al heel lang mee gaan (zoals MC Systems, Bach, Master, Hepta, Kharma). Om zaken in perspectief te zetten, AperturA bouwt op jaarbasis ongeveer 150 paar luidsprekers waarvan 80% in Frankrijk blijft en daarmee bereiken ze de voorlopige limiet van hun capaciteit.

DRIM cross-over filter

Christian Yvon, de ontwerper van AperturA begon in 1978 zijn laboratorium voor het ontwikkelen van luidsprekers. Eigenlijk omdat hij ontevreden was met toen beschikbare modellen en zocht naar verbeteringen op gebied van rendement en filtertechniek. Een belangrijke ontwikkeling was en is nog steeds zijn DRIM wisselfilter (Dual Resonant Intermodulation Minimum). Een wisselfilter dat afwijkt van de bestaande technieken als Linkwitz-Riley of Butterworth, DRIM is een techniek waarbij wordt geclaimd dat een fase hoek van 90 graden mogelijk is, een heel steile afval. Bovendien is het filter gemakkelijk aanpasbaar om kleine afwijkingen in drivers op te vangen en zo elk model individueel te tunen op specificatie (daarover later meer).

Men wil verder niets kwijt over het filter zelf, maar Christian ontwikkelde deze filters in het verre verleden voor Focal (Point Source), Sonus faber en Goldmund om een paar merken te noemen. Voor Goldmund ontwikkelde hij alleen de Dialogue Logos helemaal zelf, later werkte hij ook mee aan de Apologue, Analogue en Epilogue van Goldmund.

In 1982 richtte hij AperturA op en bracht zijn eigen luidsprekers op de markt. Tot 2009 werden zijn ontwerpen vervaardigd door Musitec in het oosten van Frankrijk, maar naarmate hij steeds ontevredener raakte met de op den duur door Musitec geleverde kwaliteit verbrak hij het contract. Verwarrend is dat Musitec nog steeds oude AperturA modellen blijft maken al hebben die niets meer gemeen met het huidige bedrijf en zijn stil blijven staan in de ontwikkeling. Een praktijk waar legaal kennelijk weinig tegen te ondernemen is. Christian Yvon woont en werkt in Bordeaux en was vanwege de afstand tot Puceul helaas niet zelf aanwezig.

Stentor SAS

Het vervolg verhaal van AperturA begint in 2010 als Eric Poyer en Christian Yvon samen hun bedrijf Stentor SAS oprichten, gericht op de ontwikkeling en fabricage van een geheel nieuwe lijn AperturA modellen. Eric neemt daarin de verantwoordelijkheid voor de CAD ontwerpen, de afbouw, testen en het management, geholpen door zijn vrouw Laurence die de demping in de luidsprekers plakt naast haar marketing en international sales activiteiten (en het opvoeden van 3 kinderen).

Eric had al een lange historie als OEM fabrikant van audio en kent de wegen voor inkoop van onderdelen en behuizingen.

Op de tijdlijn van Stentor/AperturA staat vanaf 2010 de Armonia, 2011 de Onira en de Ariana, 2012 de Edena en de Enigma, 2014 de Adamante en in 2016 zagen de bezoekers van München High End de Kalya. Onder de naam Kami maakt Stentor eigen luidsprekerkabels. Het luidsprekerbedrijf is te klein om op zichzelf te bestaan en daarom heeft Stentor SAS als houdster een tweede werkmaatschappij onder de naam π Music dat de distributie verzorgd in Frankrijk van merken als Exposure Hifi, Aqua, Audio Alchemy, CH Precision, Dr. Feickert, The Chord Company, Epos, Metaxas en natuurlijk AperturA. De vierde man werkt hieraan en dat is Olivier Imbert die bij AperturA al vanaf de oprichting betrokken is. Daarmee zijn alle personeelsleden van Stentor SAS benoemd.

[/nextpage]

[nextpage title=”Asymmetrisch” ]

Asymmetrische vorm

AperturA luidspreker kasten worden vervaardigd in China omdat Eric tot nu toe niemand kan vinden in Frankrijk die een zelfde kwaliteit levert tegen een vergelijkbare prijs. Tooling en know-how om luidspreker kasten te maken is rijk vertegenwoordigd in Azië, veel meer dan in Europa. Zelfs als hij meer zou betalen blijft de kwaliteit van het lakwerk een probleem vormen.

Een groot deel van de magazijnruimte is daarom gevuld met lege behuizingen. De vorm van een AperturA is asymmetrisch en als de achterkant parallel staat aan de achterwand, dan wijst de baffle naar de luisteraar. De ronde wanden worden gevormd uit gebogen en op elkaar gelijmde laagjes MDF tot een dikte van 25mm. Volgens Eric is de inwendige druk op het boven- en onder paneel van de kast zo groot dat er voor een paar types dubbele platen zijn gebruikt van elk 22mm dik.

Hybride vorm

AperturA wil de kast volkomen neutraal hebben, in tegenstelling tot sommige Engelse merken die juist heel dunne kastwanden gebruiken. In de kast zitten uit MDF gevormde verstevigingen waarmee voor de grote modellen een hybride vorm ontstaat van een gedempte lijn en een basreflex. De complexe tekeningen mocht ik wel zien maar niet kopiëren helaas.

De luidsprekers worden intern gedempt door akoestisch materiaal in de kast tegen de wanden te lijmen, een werkje voor Laurence, waarbij elke centimeter wordt bedekt volgens een door Eric en Christian patroon van dikte en materiaalkeuze. Verder zij er in de kast wat stukken BAF te vinden bij de basuinits.

Bubbeltjesplastic?

Iets dat ik nog nooit eerder heb gezien is het vullen van de rest van de behuizing met Bubble Wrap. Het bekende plastic met bolletjes waarop je je agressie kunt botvieren. Iedereen past het toe om iets in te pakken, volgens AperturA is het geweldig om “in” de kast toe te passen en heeft het een ongekend resultaat voor de demping van resonanties die altijd ontstaan, ook als een kast asymmetrisch is en gebogen wanden heeft.

René kijkt mee in de keuken van AperturA…

Strikt tweeweg

AperturA maakt alleen tweeweg systemen en vindt dat de beste oplossing, zeker met het gebruik van de DRIM filters. “De mogelijke voordelen van een extra unit wegen niet op tegen de nadelen als complexiteit en kosten”, aldus Eric. Bovendien zijn de rendement verliezen groter met een drieweg systeem.

Om elke luidspreker exact aan de specificaties te laten voldoen is er een meetopstelling gemaakt in de magazijnruimte waarop elke unit, woofer en tweeter, worden gemeten tegen een referentie. Combinaties worden gevormd van de units voor elk paar luidsprekers dat de fabriek zal verlaten en het wisselfilter wordt getuned tot de juiste waarde. Die gegevens blijven bewaard zodat een defecte unit later altijd te vervangen is.

Strak matchen

Eric vertelde dat zelfs de van SEAS gekochte units ook licht van elkaar afwijken en gematched moeten worden. Met de bandtweeters is dat nog veel meer het geval. Per luidsprekerpaar zijn de filters gelijk en elk paar klinkt exact als elk ander paar, een heidens karwei waar AperturA veel tijd en geld aan besteed. Voor een paar types luidspreker past AperturA zelf de fasekegel en het magneetsysteem van de woofer aan.

De wisselfilters worden gemaakt met Jantzen Audio spoelen, waarbij de lucht en ferrietkern spoelen een warmtebehandeling ondergaan om het isolatiemateriaal van de koperdraad zover te verwarmen dat het “smelt” tegen de omliggende draden en het de spoel op die manier compact en resonantie vrij maakt. De condensatoren in het filter zijn ook van Jantzen of van LCR, Mundorf en anderen. Filters zien er perfect uit en zijn stuk voor stuk met de hand gemaakt.

Bedrading is OCF of verzilverd koper in een PTFE mantel. Als een set klaar is, woofers, tweeters en aangepaste filters, gaan die in een doos in het magazijn, klaar om te worden ingebouwd in een kast voorzien van demping. AperturA levert niet uit voorraad, daarvoor zijn de afnames te klein en is de variatie van zeven modellen in maximaal vijf kleuren te groot voor. Levertijd bedraagt normaliter een week, behalve voor de Kalya die pas in november weer leverbaar is gezien de vraag die ontstond en waarvoor de nieuwe kasten nog moeten binnekomen.

[/nextpage]
[nextpage title=”Snelheid en neutraliteit” ]

Snelheid

Snelheid is het toverwoord zegt Eric Poyer. Conusmateriaal moet licht zijn en stijf, toch is dat slechts de helft van het verhaal. Net zo als demping in de behuizing voor AperturA van groot belang is, is de demping van de conus zelf heel belangrijk. Metaal of Kevlar past AperturA om die reden niet toe, de conus en van polypropyleen, verstevigd met een patroon. Lange spreekspoelen en zware magneten vormen een vast onderdeel van de woofer. De keuze voor ribbon tweeters heeft ook alles te maken met snelheid. Het beweegbare deel is minstens 20x lichter dan enige andere dome van een tweeter. “Muziek bestaat uit een reeks pulsen”, volgens Yvon “en pulsen betekent snel kunnen starten en net zo snel stoppen”. Dat is met een ribbon van slechts 20mg bereikbaar.

Ribbon tweeters hebben voor sommigen de naam slecht weer te geven of zelfs saai te zijn, dat heeft volgens Eric alles te maken met een verkeerde keuze van het wisselfilter. Christian Yvon werkt al 15 jaar met ribbons en past die toe samen met zijn DRIM filter. Het magneetmateriaal dat nodig is, neodymium, zit voor 80% vast in Chinese handen en om die reden komen de tweeters ook uit … China, gemaakt door Fountek. Alleen in het instapmodel Ariana is een Vifa ringdome tweeter te vinden. Een ribbon heeft wel het voordeel dat de horizontale spreiding groot is maar verticaal is die spreiding erg slecht. Dus moet de tweeter op oorhoogte zitten als je op minder dan een meter of drie gaat luisteren.

Vaak wordt gedacht dat AperturA een d’Appolito model maakt, dat is niet waar, de tweeter zit alleen tussen de woofers vanwege het verticale afstraalgedrag. De met stand 123cm hoge Kalya heeft de tweeter ook onder de woofer om die reden, een lagere stand is natuurlijk een oplossing maar dat schijnt er niet uit te zien met de 317mm brede, 447mm diepe en 420mm hoge kast. In de Kalya is ook weer iets te vinden dat AperturA toch bijzonder maakt. De reflexpoort komt uit aan de onderzijde, wat een stand met een opening op de juiste plaats noodzakelijk maakt, waarbij de ingang van de poort pal achter de woofer zit. Centraal op de as van de magneet. Volgens ontwerper Christian de allerbeste plaats voor een poort. En niet te vergeten het toepassen van een 8 inch woofer in een monitor!

Neutraliteit

Al met al blijkt het kleine bedrijf AperturA onder de vlag Stentor SAS een paar bijzondere dingen te doen met luidsprekers. Het verhaal van ribbons en woofer conus was wel bekend, maar de DRIM filters en vooral het toepassen van Bubble Wrap is volkomen nieuw voor mij. De kwaliteit die een AperturA in de winkel uitstraalt is slechts een deel van het verhaal, de ware schoonheid voor de geluidkwaliteit zit van binnen. Het toepassen van zwaar materiaal geeft het kleinste model een gewicht van 17,5 kilo, de monitor weegt zonder stand 20 kilo en het zwaarst model scoort 76 kilo. Over de vorm van de behuizing is duidelijk hel lang nagedacht. De Seas woofer en de Fountek tweeter spelen een grote rol, net als het filter. Dat elk systeem met de hand wordt aangepast en gemeten zie je zelden of nooit in een betaalbare prijsklasse waar omzetscores en omzetsnelheid vaak veel belangrijker zijn dan dat elk paar speakers exact klinkt zoals het is bedoeld. Het motto van AperturA is dat er niets mag worden weggenomen uit het signaal dat de luidspreker ontvangt of, nog veel belangrijker, er niets mag worden toegevoegd. “Dat laatste vormt de grootste opgave voor elke fabrikant”, zegt Christian Yvon “want elke component, kast, unit, spoel, condensator, heeft zijn eigen klank en neemt zijn eigen geluid mee in het geheel”. Juist op dat punt van neutraliteit probeert AperturA te scoren en dat lukt ze in mijn ogen en oren, na ze te hebben beluisterd in een winkel in Saumur. In het kleine bedrijf wordt gewerkt met liefde voor het vak van luidsprekerbouwer en het resultaat mag er zijn. Als ik niet zou schrijven over audio maar het zou importeren, dan was het bezoek aan Stentor SAS waarschijnlijk niet zonder gevolgen gebleven en waren de eerste AperturA’s onderweg naar Nederland.